ΣΑΜΟΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Είναι ερευνητικά τεκμηριωμένο πως οι γονείς που θέτουν σταθερά όρια μεγαλώνουν παιδιά με μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Όσο αυτονόητη και αν ακούγεται η διαδικασία της οριοθέτησης στα αυτιά του ειδικού, για τους γονείς αποδεικνύεται μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία.
Συχνά οι γονείς αντιλαμβάνονται την οριοθέτηση ως μια παραπαίουσα κατάσταση μεταξύ δυο αναποτελεσματικών άκρων: της αυταρχικής τιμωρητικότητας και της άκρατης επιτρεπτικότητας. Πρόκειται για μια παρεξήγηση της διαδικασίας της οριοθέτησης.
Κάνοντας μια προσπάθεια πλαισίωσης του ζητήματος οι γονείς είναι θεμιτό να:
-Να θέτουν δίκαια και σταθερά όρια
– Να προτείνουν λογικούς κανόνες
– Να παρέχουν σαφείς οδηγίες με τρόπο ευγενικό αλλά κατηγορηματικό όταν χρειάζεται
– Να επαινούν και να ενθαρρύνουν τη συνεργασία
– Να αντιδρούν άμεσα στην απαράδεκτη συμπεριφορά
– Να μάθει το παιδί να δέχεται τις συνέπειες των πράξεων του είτε θετικές είτε αρνητικές (π.χ. επιβράβευση-κόστος)
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στην παραπάνω προσπάθεια πλαισίωσης είναι η ελευθερία της επιλογής του παιδιού όπου αυτό είναι λογικό κατά την κρίση του γονέα (και σύμφωνα με την αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού σε κάθε περίπτωση) . Εξάλλου , ο γονικός έλεγχος που δεν περιορίζει τις ευκαιρίες για πειραματισμό αλλά επιτρέπει την αυθόρμητη έκφραση σχετίζεται με την ανεξαρτησία του παιδιού.
Τα παραπάνω στοιχεία όταν είναι συμφωνημένα μεταξύ γονέα – παιδιού , και όχι κατά κάποιο τρόπο επιβεβλημένα από τον γονέα «δεσμεύουν» από κοινού τους συμβαλλόμενους αυτού του ιδιότυπου συμβολαίου. Έτσι , ούτε το παιδί μπορεί να υποκριθεί ότι δεν ήξερε τον επιτρεπτό τρόπο συμπεριφοράς , αλλά ούτε και ο γονέας αλλάζει διαρκώς τον όποιο κανόνα ανάλογα με την συγκυρία ή/και την προσδοκία του. Γενικά , καλό είναι ο γονέας καθώς λειτουργεί ως πρότυπο για το ίδιο του το παιδί να εφαρμόζει και ο ίδιος στην πράξη όλα αυτά που προσπαθεί να εμφυσήσει στο παιδί του. Είναι απαράδεκτο ο γονέας να βάζει διαρκώς τις φωνές στο παιδί του και την ίδια στιγμή να το κατηγορεί ότι έχει ξεσπάσματα θυμού! Διαχειριζόμενος ο γονέας τα ίδια τα συναισθήματα του θυμού του ή της ματαίωσης του , λειτουργεί έμμεσα ως πρότυπο και βοηθά το παιδί να επιλύει τις όποιες κρίσεις του με εποικοδομητικό τρόπο.
Τονίζουμε λοιπόν ότι η οριοθέτηση δεν είναι συνώνυμη με την καταπίεση και με την τιμωρία. Αντίθετα , αφορά στην θέσπιση ορίων και αντιπροσωπεύει έναν τρόπο για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Στην προκειμένη περίπτωση στην εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας αλλά και ειδικότερων στόχων (π.χ. η μελέτη του παιδιού κ.τ.λ.).
Συχνά όταν υπάρχει αίτημα θεραπείας παιδιού ανάμεσα στα άλλα βλέπει κανείς το κάτωθι προφίλ συμπεριφοράς (στο οικογενειακό πλαίσιο) :
v Ξεσπάσματα θυμού τόσο του παιδιού όσο και του γονέα
v Συχνές διαφωνίες γονέα-παιδιού (που συνήθως δεν οδηγούν σε σημείο επίλυσης)
v Προκλητική συμπεριφορά του παιδιού
v Κατηγορεί τους άλλους για τα δικά του λάθη
v Ευέξαπτο και ευερέθιστο
v Κρατά κακία και θυμώνει εύκολα
v Γίνεται συχνά εκδικητικό
(η παραπάνω λίστα είναι υποτυπώδης και σε καμία περίπτωση εξονυχιστική)
Τα παραπάνω καταμαρτυρούν την έκδηλη αδυναμία οριοθέτησης του γονέα έναντι στο παιδί του. Το αποτέλεσμα τελικά δείχνει έναν ματαιωμένο και αβοήθητο γονέα και ένα παιδί φαινομενικά «τύραννο» , πλήρως ματαιωμένο και θυμωμένο δίχως να έχει αναπτύξει αποτελεσματικούς τρόπους να αντιμετωπίσει και να καταλάβει τι είναι αυτό που του συμβαίνει.
Συμπεραίνει λοιπόν κανείς , ότι το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς πρέπει γίνεται από την πλευρά του γονέα ο οποίος καλεί το παιδί να συμμορφωθεί την στιγμή που και ο ίδιος λειτουργεί κατά πανομοιότυπο τρόπο. Όταν η διαδικασία της οριοθέτησης είναι επιτυχημένη μειώνονται σε μεγάλο βαθμό οι εντάσεις , η επίλυση προβλημάτων πραγματοποιείται μέσα σε ένα κλίμα σταθερότητας και υπάρχει μια αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ γονέα και παιδιού.
Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υπακοή σε ορισμένους κανόνες καθίσταται απαραίτητη για την κοινωνική μας επιβίωση. Από την άλλη , η έλλειψη κανόνων μπορεί να οδηγήσει ανυπακοή και σοβαρή παραβατικότητα η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με σοβαρές διαταραχές της διαγωγής.
Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει ο γονέας «το σύνδρομο του κακομαθημένου παιδιού» , αυτού του μικρού τυράννου , που μερικές φορές αντιμετωπίζεται ακόμα και με χαμόγελο, καλό είναι να λαμβάνει υπόψη του κάποια από τα παραπάνω ζητήματα. Έτσι , βγάζει και το παιδί από την θέση της «εγωκεντρικής του παντοδυναμίας» και το βοηθά να ωριμάσει και να αναπτυχθεί.
