Αλεξάνδρου Στράτος (Δ/ντής ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ) και Συνεργάτες.
Όλη η βιβλιογραφία πια αναφέρεται στην σημασία της πρώιμης ανίχνευσης του αυτισμού αλλά και άλλων αναπτυξιολογικών δυσκολιών στο παιδί. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες από τις πολύ πρώιμες ηλικίες, ώστε να μην παγιώνονται και να είναι ευκολότερο να τροποποιηθούν και να αλλάξει ο νευροδιαβιβαστικός τρόπος λειτουργίας του εγκεφάλου του παιδιού. Υπάρχουν πια πολλά σημεία ανίχνευσης των πρώιμων συμπεριφορών που θεωρούνται ανησυχητικές τόσο από τους γονείς όσο και τους Παιδιάτρους.
Στηριζόμενοι λοιπόν στη βιβλιογραφία και σταχυολογώντας από όλα τα έντυπα που κυκλοφορούν από έγκριτους Συλλόγους (Αυτισμού, Εργοθεραπείας και Λογοθεραπείας) εκπονήσαμε το «Ερωτηματολόγιο Εντοπισμού Πρώιμων Αναπτυξιακών Δυσκολιών» («ΕΕΔΑΠ 6-18»), ένα ερωτηματολόγιο με 30 σημεία πρώιμης ανίχνευσης ανησυχητικών σημείων για τη διάγνωση του αυτισμού ή άλλων αναπτυξιολογικών δυσκολιών, για χρήση τόσο από τους γονείς όσο και τους Παιδιάτρους.
Θα πρέπει όμως να προσέξουμε: Δεν σημαίνει ότι όλα τα παιδιά που εμφανίζουν αυτά τα σημεία έχουν αυτισμό (για την ακρίβεια μόλις στο 50% των παιδιών με αυτή τη συμπτωματολογία θα δοθεί η διάγνωση του αυτισμού). Πιθανά όμως να υπάρχουν άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες στο παιδί. Εάν όμως εντοπιστούν 3 από τα παρακάτω σημεία σε κάθε ηλικιακό στάδιο ή με βάση το ιστορικό (πχ ένα παιδί 14 μηνών εμφάνισε κατά το παρελθόν συμπεριφορές που επιμένουν ή δεν αποκαταστάθηκαν), είναι καλό να ζητηθεί η γνώμη Παιδιάτρου Αναπτυξιολόγου για το εάν θα έπρεπε να εφαρμοστεί πρώιμη παρέμβαση για το παιδί ή όχι.
Οι ερωτήσεις με μπλε γράμματα είναι περισσότερο ύποπτες για Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος και με μαύρο χρώμα για Ψυχοκινητικούς Δείκτες Αναπτυξιακής Καθυστέρησης.
6 μήνες
- Απουσία κοινωνικού χαμόγελου προς τον ενήλικα.
Στην ηλικία των 5 μηνών το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει κοινωνικό χαμόγελο στα παιχνιδίσματα, «χαριεντίσματα» και σωματικά παιχνίδια του γονέα (κύρια της μητέρας αλλά πιθανά και του πατέρα).
- Απουσία φωνητικού βαβίσματος (βαβουλίσματος).
Στην ηλικία των 5 μηνών το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει πολλά λεκτικά βαβίσματα (bubblings) «παίζοντας» με τη φωνή του. Αυτά συνήθως περιλαμβάνουν τυχαίους λαρυγγισμούς (πχ γκα-γκα), κλείσιμο χειλιών (πχ μπα-μπα) ή χτυπημάτων της γλώσσας στο στόμα (πχ ντα-ντα).
- Απουσία μίμησης ήχων φωνής και ανταπόδοσης αυτών στον ενήλικα.
Σε αυτή την ηλικία, το βρέφος αναμένεται να μιμείται τον ήχο φωνής του ενήλικα, ιδίως όταν και αυτός μιμείται αρχικά τη φωνή του σε θέση απέναντι ο ένας από τον άλλο. Η πρώτη κοινωνική «συζήτηση» και λεκτική συναλλαγή του βρέφους με τον ενήλικα.
- Φτωχή αντίδραση ή αδιαφορία στο παιχνίδι «κουκουτσά».
Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να αρέσει στο βρέφος το παιχνίδι διαντίδρασης με τον ενήλικα «κουκουτσά» (ο ενήλικας κρύβει τα μάτια του με τα χέρια του ή κρύβει το πρόσωπό του πίσω από αντικείμενο και ξαναεμφανίζεται λέγοντας «τσα») και το βρέφος αρέσκεται ή/και γελάει με αυτό.
- Φτωχή αντίδραση σε οπτικά ερεθίσματα (διερωτηθήκατε μήπως δεν βλέπει καλά;).
Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να ερεθίζεται και να αντιδρά ενεργητικά σε οπτικά ερεθίσματα στέλνοντας και πιθανά στυλώνοντας το βλέμμα του σε αυτά (κινήσεις ενήλικα ή θεαματικά οπτικά ερεθίσματα – λαμπερά ή κινητά αντικείμενα).
6-8 μήνες
- Δείχνει σαν να μην ακούει (σας έχει απασχολήσει το ερώτημα μήπως δεν ακούει καλά;).
Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να ανταποκρίνεται σε ήχους του περιβάλλοντος δείχνοντας είτε προσανατολισμό σε αυτούς με το σώμα ή στρίβοντας το κεφάλι προς την πηγή του ήχου, είτε αλλάζοντας η διέγερσής του εξαιτίας αυτών των ήχων.
- Απουσία ή πολύ φτωχή βλεμματική επαφή (στιγμιαία – τυχαία – άδεια). Επίσης, αντί για τα μάτια κοιτάζει το στόμα του ενήλικα όταν του μιλάει.
Σε αυτή την ηλικία, το βρέφος αναμένεται να εμφανίζει επίμονη βλεμματική επαφή προς τον ενήλικα, ιδίως όταν αυτός του χαμογελάει, του μιλάει με παιχνιδιάρικη φωνή, κάνει παράξενα πράγματα ή «χαριεντίζεται» μαζί του.
8-12 μήνες
- Δεν καταβάλει προσπάθεια να πιάσει αντικείμενα που δεν φτάνει.
Το βρέφος σε αυτή την ηλικία αναμένεται να θέλει να πιάσει αντικείμενο που είναι ή έφυγε μακριά του απλώνοντας το χέρι και προσαρμόζοντας το σώμα του για να μη χάσει την ισορροπία του. Αυτός είναι και ο λόγος που θα οδηγηθεί το βρέφος να ανακαλύψει το μπουσούλημα.
- Απουσία ανταπόκρισης στην κλήση του ονόματός του από τον ενήλικα.
Σε αυτή την ηλικία το βρέφος αναμένεται να γυρίζει προς τον ενήλικα όταν εκείνος αναφέρει το όνομά του με «παιχνιδιάρικο» χρωματισμό πρόσκλησης / πρόκλησης αφού έχει κάτι να περιμένει από εκείνον (είτε ένα υλικό είτε την κοινωνική αλληλεπίδραση).
- Απουσία κινητικότητας και στροφών κεφαλής.
Σε αυτή την ηλικία το βρέφος αναμένεται να γυρίζει το κεφάλι του προς τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, είτε αυτά προέρχονται από τον ενήλικα είτε από άλλες πηγές. Έχει κινητικότητα κεφαλής και κορμού και έτσι χρησιμοποιεί τις στροφές του σώματος του ή της κεφαλής του προς τα νέα ή εντυπωσιακά περιβαλλοντικά ερεθίσματα.
12 μήνες
- Μη περιεργασία αντικειμένων με τα χέρια (αντί αυτού πχ τα κοιτάζει μόνο ή μόνιμα τα βάζει στο στόμα ή τα πετάει χωρίς περαιτέρω περιεργασία).
Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να έχει τη διάθεση να περιεργάζεται τα αντικείμενα, να τα κοιτάζει και να τα ανακαλύπτει, όπως επίσης και να συνδυάζει τη χρήση δύο αντικειμένων. Το ενδιαφέρον του να «πειραματιστεί» με αυτά εξελίσσεται θεαματικά. Μπορεί να τα πετάξει για να δει αν σπάνε ή πώς αναπηδούν στο πάτωμα ή πώς φεύγουν μακριά.
- Απουσία προσπάθειας να τραβήξει τη σημασία του ενήλικα με φωνούλες ή φωνές.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει μία αυξημένη παλέτα για να τραβήξει την προσοχή του ενήλικα (πχ κάνει φωνούλες όταν ο ενήλικας δεν του δίνει σημασία ή όταν περιμένει κάτι – πχ το φαγητό του). Είναι σαν να δηλώνει : «είμαι εδώ και περιμένω – αδημονώ!».
- Αδιαφορεί για αυτό που κάνει ο ενήλικας, δεν έχει διάθεση να το «μελετήσει» ή να το μιμηθεί.
Το μωρό σε αυτή την ηλικία αναμένεται να έχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον για αυτό που κάνει ο ενήλικας και να δείχνει μία αυξημένη διάθεση για μίμησή του αν είναι απλό και κατανοητό και του πούμε ενθουσιωδώς τη λέξη «κοίτα τι κάνω!» ή χρησιμοποιήσουμε άλλη θεαματική έκφραση – πρόκληση.
- Απουσία ενδιαφέροντος να κοιτάξει το πρόσωπό του στον καθρέφτη που έχουμε βάλει μπροστά του.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον για την αντανάκλαση του εαυτού του στον καθρέφτη, να κοιτάξει και «χαζέψει» το πρόσωπό του και συχνά χαμογελάει με αυτό και κοιτάζει τις πρώτες γκριμάτσες ή κινήσεις που κάνει ή χτυπάει τον καθρέπτη με τα χέρια του.
- Δείχνει πολύ σοβαρό ή είναι πολύ συχνά γκρινιάρικο ή απαθές (δεν είναι συχνά χαρούμενο).
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να είναι το περισσότερο διάστημα σε θετική ψυχική διάθεση (είναι πολύ συχνά χαρούμενο ή σε ενεργητικά καλή ψυχικά διάθεση για ενεργητική συμμετοχή και εμπλοκή με ερεθίσματα του περιβάλλοντος).
- Δεν βρίσκει το αγαπημένο του εντυπωσιακό αντικείμενο που κρύψαμε μπροστά του και κλαίει αντί να προσπαθήσει να το ανακτήσει.
Το μωρό σε αυτή την ηλικία αναμένεται να τραβήξει το κουτί ή το πανάκι ή το παραπέτασμα που χρησιμοποιήσουμε για να κρύψουμε το αντικείμενο που το ενδιέφερε και το κρύψαμε πίσω ή κάτω από αυτό για να το πάρει ή το ανακτήσει (μονιμότητα αντικειμένου). Αυτό γίνεται όταν το αντικείμενο το κρύψουμε μπροστά του και ενώ παρατηρούσε.
12 – 18 μήνες
- Δεν δείχνει με το δάκτυλο αντικείμενο.
Στην ηλικία 12-18 μηνών, το μωρό αναμένεται να δείχνει με τον δείκτη αυτό που θέλει είτε κοιτώντας το επίμονα, είτε (καλύτερα) κοιτώντας μία τον ενήλικα και μία το αντικείμενο που επιθυμεί (πρώτη ουσιαστική δυναμικά ενεργητική εκδήλωση του τι θέλει).
- Δεν μιμείται χαιρετισμό κουνώντας χέρι.
Στην ηλικία 12-18 μηνών, το μωρό αναμένεται να μιμείται χαιρετισμό (το κάνει αφού του πούμε «πες αντίο» και / ή του το δείξουμε) ή ακόμα και χαιρετάει κουνώντας το χέρι του με πρωτοβουλία και κοιτάζοντας τον ενήλικα.
- Δεν χρησιμοποιεί γκριμάτσες ή σημεία έκπληξης (ενθουσιασμός, ξάφνιασμα, δυσαρέσκεια, περιέργεια)
Στην ηλικία 12-18 μηνών, το μωρό αναμένεται να μιμείται γκριμάτσες ή ήχους ή σημεία έκπληξης που τις έχει μάθει από το κοινωνικό παιχνίδι με τον ενήλικα όταν πραγματικά γίνει κάτι αιφνίδιο (πχ όταν εμφανιστεί κάποιος ή πέσει κάτι ή ακουστεί ξαφνικά ένας παράξενος ήχος κλπ).
- Δεν εμφανίζει προσπάθεια να μιλήσει.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να προσπαθεί να μιμηθεί λεκτικά λέξεις ή και λέει κάποιες λίγες λέξεις με νόημα κοιτώντας είτε το αντικείμενο που ονοματίζει είτε τον ενήλικα (πχ λέγοντας «μαμά» κοιτάζει τη μαμά). Δεν μιλάει υποχρεωτικά, αλλά δείχνει προσπάθεια να μιλήσει.
- Εμφανίζει αυξημένη ευαισθησία σε ήχους που οι άλλοι μπορεί να μην εντόπισαν καν ή δεν τους ενοχλεί.
Το μωρό σε αυτή την ηλικία, αναμένεται είτε να μην ενοχλείται από ήχους του περιβάλλοντος (πχ μηχανάκι, σειρήνα, ηλεκτρική σκούπα, κουδούνι, μπλέντερ) είτε να αρέσκεται και να εμφανίζει περιέργεια σε αυτούς.
- Εμφανίζει αυξημένη ευαισθησία σε αγγίγματα ή απτική επαφή με υλικά ή αντικείμενα ή από την άλλη εμφανίζει μειωμένη ανταπόκριση στον πόνο.
Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να αισθάνεται άνετα με τα ρούχα του, με την σωματική φροντίδα του από τον ενήλικα (πλύσιμο, λούσιμο, μπάνιο, κόψιμο νυχιών, χτένισμα, κούρεμα κλπ), με διαφορετικά υλικά, να το παίρνουν αγκαλιά και εμφανίζει φυσιολογική ανταπόκριση στον πόνο (πονάει όταν κάτι το πονέσει). Συνήθως εμπλέκεται με υλικά που το βρωμίζουν (messy things) και είναι μόνιμα ή συχνά βρωμισμένο.
- «Κολλάει» (δείχνει ισχυρότατη προτίμηση) σε συγκεκριμένα αντικείμενα.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να μοιράζει την προσοχή του σε πολλά και διαφορετικά αντικείμενα και ζωηρά θέλει να ασχολείται με όλα και ταυτόχρονα (playfulness). Έχει αγαπημένα παιχνίδια, αλλά εύκολα του μετατοπίζουμε την προσοχή του σε κάτι καινούριο.
- Αγνοεί συνομήλικους.
Το μωρό σε αυτή την ηλικία αναμένεται να δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον να παρατηρεί συνομήλικα παιδιά σε αυτά που κάνουν (πχ σε επισκέψεις, παιδική χαρά, παιδότοπους, κοινωνικές εκδηλώσεις κλπ).
- Δείχνει να αγνοεί ή να μη δείχνει ενδιαφέρον σε εικόνες που του δείχνει ο ενήλικας σε βιβλιαράκι εικόνων.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει αυξημένη αναζήτηση για εικόνες που του δείχνουμε σε παιδικό βιβλίο και να τις κοιτάζει επίμονα όταν κάνουμε αυτή τη δραστηριότητα έχοντάς το στην αγκαλιά μας ή όταν κάθεται σε τραπέζι ή στο πάτωμα με εμάς δίπλα του.
- Ισχυρές αντιστάσεις σε αλλαγές και ρουτίνες (θέλει τα πράγματα να γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο και εμφανίζει άγχος ή σύγχυση όταν κάτι αλλάζει).
Σε αυτή την ηλικία αναμένεται να δέχεται αλλαγές στις ρουτίνες και νεωτερισμούς με ευχαρίστηση και περιέργεια. Σε αυτή την ηλικία μάλιστα, συνήθως το ενθουσιάζουν οι νεωτερισμοί και οι αλλαγές στη ρουτίνα όταν γίνονται «φυσιολογικά» και «αυτονόητα» ή και με τη μορφή θεαματικής «έκπληξης» από τους γονείς.
- Δεν φέρνει ή προσφέρει το παιχνίδι που κρατά στον ενήλικα για να το παίξουν ή να το περιεργαστούν μαζί.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να φέρνει ή προσφέρει στον ενήλικα το παιχνίδι για να του δείξει πώς παίζεται ή τι είναι και για να το παίξουν μαζί. Είτε του το δείχνει, είτε «κουρνιάζει» επάνω του παρακολουθώντας αυτά που του δείχνει ο ενήλικας.
- Δεν έχει βαδίσει ανεξάρτητα.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει αναπτύξει βάδιση, όχι ακόμη υποχρεωτικά συντονισμένη κινητικά. Από τους 12 μήνες μάλιστα, αν δεν έχει βαδίσει ανεξάρτητα, αναμένουμε να βαδίσει συγκρατώντας έπιπλα ή τοίχους (cruising).
- Δοκιμάζει και μασάει πιο στερεές τροφές.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει αναπτύξει μηχανισμούς μάσησης και επιθυμεί να μασουλάει και να τρώει πιο στερεές τροφές όπως ψωμί ή ακόμη και μπισκότα με τα χέρια.
- Επαναληπτικές κινήσεις σώματος (μπρος πίσω, περιστροφές ) ή από την άλλη φτερουγίσματα ή επίμονα χτυπήματα χεριών ή ασυνήθιστες / παράξενες κινήσεις με τα δάκτυλά του κοντά στο πρόσωπό του.
Σε αυτή την ηλικία το μωρό αναμένεται να έχει μειωμένη αυτο-ερεθιστική δραστηριότητα (επαναληπτικές κινήσεις) αφού η διέγερσή του αλλάζει με το παιχνίδι, την κοινωνικότητα και τη συμμετοχικότητα. Αν εμφανίσει αυτές τις συμπεριφορές, θα είναι για λίγο και σταματούν γρήγορα χωρίς την εμπλοκή του ενήλικα.
Εάν το παιδί σας είναι 6 μηνών, κατεβάστε το παρόν ερωτηματολόγιο
Εάν το παιδί σας είναι 12 μηνών, κατεβάστε το παρόν ερωτηματολόγιο
Εάν το παιδί σας είναι 18 μηνών, κατεβάστε το παρόν ερωτηματολόγιο
Μπορείτε να αποστείλετε το ερωτηματολόγιο στη Δ/νση info@oldstratos.dev.cc ώστε να σας αποστείλουμε τις απαντήσεις
ΠΡΩΙΜΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΣΕ ΒΡΕΦΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ 18 – 30 ΜΗΝΩΝ
Για τις ηλικίες 18-30 μηνών, έχει ήδη αναπτυχθεί επισήμως ένα ερωτηματολόγιο εντοπισμού συμπεριφορών που παραπέμπουν στο αυτιστικό φάσμα για παιδιά ηλικίας 16-30 μηνών. Η ακριβής του ονομασία είναι “The Modified Checklist For Autism in Toddlers” – M-CHAT, Robins, Fein & Barton 1999), έχει επισήμως μεταφραστεί στα Ελληνικά και μπορείτε να το βρείτε στη Δ/νση:
πηγές:
http://autismcanada.org/about-us/one-strong-voice/autism-society-canada/
https://www.autismspectrum.org.au/
http://www.sensory-processing-disorder.com/
http://pediatrics.aappublications.org/content/early/2011/08/11/peds.2010-2825
