Βασισμένο στο άρθρο “Why Ages 2-7 Matter So Much for Brain Development”, June 2020 (Rishi Sriram, Baylor University), www.edutopia.org
Επιμέλεια στα Ελληνικά : Αλεξάνδρου Στράτος
Όταν ο Albert Einstein ήταν παιδί, λίγοι άνθρωποι –αν υπήρχαν– περίμεναν τις αξιοσημείωτες συνεισφορές που θα έκανε στην επιστήμη. Η γλωσσική του ανάπτυξη καθυστέρησε, ανησυχώντας τους γονείς του μήπως θα χρειαζόταν να επισκεφτούν έναν Ιατρό. Η αδερφή του κάποτε ομολόγησε ότι ο Αϊνστάιν «είχε τόσο δυσκολία στη γλώσσα που οι γύρω του φοβόνταν ότι δεν θα μάθαινε ποτέ». Πώς κατάφερε αυτό το παιδί να εξελιχτεί σε έναν τόσο σημαντικό επιστήμονα ;
Μέρος της απάντησης σε αυτήν την ερώτηση συμβολίζεται σε δύο δώρα που έλαβε ο Einstein από κάθε έναν από τους γονείς του όταν ήταν 5 ετών. Ο πατέρας του του έδωσε μια πυξίδα. Για τον Einstein, ήταν μια μυστηριώδης συσκευή που πυροδότησε την περιέργειά του στην επιστήμη. Λίγο αργότερα, η μητέρα του, που ήταν ταλαντούχος πιανίστρια, του έδωσε ένα βιολί. Αυτά τα δύο δώρα «προκάλεσαν» τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν την κατάλληλη στιγμή.
Ο εγκέφαλος των παιδιών αναπτύσσεται σε κύματα που ονομάζονται «κρίσιμες περίοδοι». Η πρώτη κρίσιμη περίοδος ανάπτυξης του εγκεφάλου ξεκινά γύρω στην ηλικία των 2 ετών και ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 7 ετών. Παρέχει μια πρωταρχική ευκαιρία να τεθούν τα θεμέλια για μια ολιστική εκπαίδευση για τα παιδιά. Με 4 τρόπους μπορούμε να βοηθήσουμε στη μεγιστοποίηση της ικανότητας εκμάθησης σε αυτή την περίοδο :
(α). η ενθάρρυνση της αγάπης για μάθηση,
(β). η εστίαση στο εύρος αντί του βάθους,
(γ). η προσοχή στη συναισθηματική νοημοσύνη,
(δ). η μη μεταχείριση της εκπαίδευσης των μικρών παιδιών ως απλώς πρόδρομος της «πραγματικής» μάθησης.
Ας δούμε ένα προς ένα αναλυτικότερα :
(α). ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ
Τα μικρά παιδιά, αντί να επικεντρωθούν στην απόδοση, πρέπει να απολαύσουν τη διαδικασία της μάθησης. Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς μπορούν να δώσουν έμφαση στη χαρά του να δοκιμάζουν τα παιδιά νέες δραστηριότητες και να μαθαίνουν κάτι νέο. Πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά να καταλάβουν ότι τα λάθη είναι ένα ευπρόσδεκτο, φυσιολογικό μέρος της μάθησης που λέγεται δοκιμή.
Σε αυτή την περίοδο επίσης θα δημιουργηθεί μια «αναπτυξιακή νοοτροπία», ότι δηλαδή τα ταλέντα και οι ικανότητες αναπτύσσονται μέσω της προσπάθειας και όχι μόνο μίας έμφυτης τάσης. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποφεύγουν να κάνουν παρατηρήσεις στα παιδιά ή να κάνουν καθολικές δηλώσεις σχετικά με τις ικανότητές τους. Ακόμη και φιλοφρονήσεις όπως “είσαι τόσο έξυπνος/η” είναι αντιπαραγωγικές. Αντ ‘αυτού, πρέπει να δοθεί έμφαση στην επιμονή και να δημιουργηθούν ασφαλείς χώροι για μάθηση. Εάν δείξουμε ενθουσιασμό για τη διαδικασία αντί να αξιολογούμε –και μάλιστα τόσο αυστηρά- τα αποτελέσματα, τα παιδιά θα μάθουν να αγαπούν τη μάθηση.
(β). ΕΣΤΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟ ΕΥΡΟΣ, ΟΧΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ
Ένας τρόπος για να αποφύγουν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί την εστίαση στα αποτελέσματα κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ανάπτυξης είναι να τονίσουν το εύρος της ανάπτυξης δεξιοτήτων αντί για το βάθος. Η έκθεση των παιδιών σε μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων θέτει τα θεμέλια για την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε μια σειρά τομέων. Είναι η κρίσιμη εποχή να εμπλακούν τα παιδιά στη μουσική, την ανάγνωση, τον αθλητισμό, τα μαθηματικά, την τέχνη, την επιστήμη και τις γλώσσες.
Στο βιβλίο του “Range”, ο David Epstein υποστηρίζει ότι το εύρος της εμπειρίας πάρα πολύ συχνά παραβλέπεται και υποτιμάται στη σύγχρονη εκπαιδευτική φιλοσοφία των γονέων και των εκπαιδευτικών. Η εστίαση στο άριστο αποτέλεσμα σε μία δραστηριότητα μπορεί να είναι κατάλληλη σε κάποια στιγμή της ζωής, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΣΕ ΑΥΤΗ. Οι άνθρωποι που ευδοκιμούν στον ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο μας είναι αυτοί που μαθαίνουν πρώτα πώς να αντλούν πληροφορίες και να εμπλέκονται από πολλά πεδία και να σκέφτονται δημιουργικά και αφηρημένα. Με άλλα λόγια, η κοινωνία μας χρειάζεται «καλά στρογγυλεμένα» άτομα και όχι εξειδικευμένα ικανά σε έναν τομέα.
Η καλή «στρογγυλοποίηση» είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα παιδιά ηλικίας 2 έως 7 ετών. Οι αναπτυσσόμενοι εγκέφαλοί τους είναι έτοιμοι να εμπλακούν σε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων. Αυτή η «περίοδος δειγματοληψίας», όπως το αποκαλεί ο Epstein, είναι κρισιμότατο για να αναπτυχθεί η γκάμα εμπλοκής και πρώτων δεξιοτήτων των παιδιών. Υπάρχει αρκετός χρόνος για να ειδικευτούν σε κάποιον από τους τομείς αργότερα.
(γ). ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
Φυσικά και θέλουμε τα παιδιά να προχωρούν στις ακαδημαϊκές δεξιότητες (να διαβάζουν καλά, να γράφουν, να μαθαίνουν τα βασικά των μαθηματικών). Αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε τη συναισθηματική νοημοσύνη. Τα πλεονεκτήματα της μάθησης κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης κρίσιμης περιόδου ανάπτυξης του εγκεφάλου, πρέπει να επεκτείνονται σε διαπροσωπικές δεξιότητες όπως η ευγένεια, η ενσυναίσθηση και η ομαδική εργασία.
Οι Daniel Siegel και Tina Payne Bryson εξηγούν τη σημασία της ανάπτυξης της ενσυναίσθησης των παιδιών στο βιβλίο τους “The Whole-Brain Child”. Η ενσυναίσθηση ξεκινά με την αναγνώριση των συναισθημάτων. Επομένως, προτείνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας να επισημάνουν πρώτα τα συναισθήματά τους («νιώθω λυπημένος») και μετά να πουν την ιστορία για το τι τα έκανε να αισθάνονται έτσι («νιώθω λυπημένος επειδή ήθελα παγωτό και είπατε όχι») . Μόλις τα παιδιά εξασκήσουν τη σήμανση των συναισθημάτων, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αρχίσουν να κάνουν ερωτήσεις που τους ενθαρρύνουν να λάβουν υπόψη τα συναισθήματα των άλλων.
Ένας τρόπος για να ενθαρρύνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί τη φροντίδα των άλλων είναι να συμπεριλάβουν τα παιδιά σε αυτό που κάνουν οι ενήλικες για τους άλλους. Ακόμη και επιτρέποντας στα μικρά παιδιά να βοηθήσουν στις δουλειές μπορεί να τα κάνει πιο χρήσιμα και με μεγαλύτερο νιάξιμο για τα κοινά.
(δ). ΜΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΑΠΛΩΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ «ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ» ΜΑΘΗΣΗΣ
Ο παιδικός εγκέφαλος μπορεί να απορροφήσει μοναδικά πληροφορίες σε αυτήν την κρίσιμη φάση. Εάν η νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητα μάθησης, τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 7 ετών μπορεί να είναι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι στον πλανήτη !
Η έρευνα δείχνει ότι ορισμένες δεξιότητες δεν μπορούν να μαθευτούν σχεδόν μετά από αυτήν την πρώτη κρίσιμη περίοδο ανάπτυξης του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά σε αυτό το ηλικιακό φάσμα ταιριάζουν καλύτερα για να μάθουν τα πρότυπα της γλωσσικής ανάπτυξης. Όταν φτάσουν στην ηλικία των 8 ετών, η ικανότητα τους μειώνεται σημαντικά. Το ίδιο φαινόμενο «κρίσιμης φάσης» παρατηρείται στις κινητικές ικανότητες, τις μουσικές ικανότητες όπως τη μουσική τονικότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γονείς του Albert Einstein δεν τον έγραψαν σε μαθήματα φυσικής – το πεδίο που θα τον οδηγούσε σε βραβείο Νόμπελ-. Αντίθετα, ο πατέρας του τον έβαλε να βοηθάει στη δουλειά του ως μηχανικός. Η μητέρα του τον υπέγραψε για μαθήματα βιολιού γιατί ήθελε να αγαπήσει και να εκτιμήσει τη μουσική. Και οι δύο δραστηριότητες δούλεψαν και βοήθησαν ολιστικά τον νεαρό του νου. Είναι δελεαστικό να σκεφτόμαστε την παιδική ηλικία ως πρόδρομο της «πραγματικής» εκπαίδευσης. Αλλά αυτά είναι τα χρόνια που έχει μεγαλύτερη σημασία η ολιστική – ουσιαστική και όχι η εξειδικευμένη μάθηση.
Δώστε χρόνο, σεβασμό και εκμεταλλευτείτε αυτή την τόσο κρίσιμη περίοδο !
