Αλεξάνδρου Στράτος. Δ/ντής ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Η προσοχή για το παιδί είναι μία δυναμική κατάσταση που αποτελείται από 5 διαφορετικές ικανότητες:
Επικέντρωση : Ικανότητα να επικεντρώνει την προσοχή του σε συγκεκριμένο ερέθισμα (εστίαση)
Επιλογή : Η ικανότητα να φιλτράρει τους εξωτερικούς διασπαστές όταν πρέπει να συγκεντρωθεί σε ένα ερέθισμα (αναστολή).
Μετατόπιση : Η ικανότητα να εμπλακεί όταν χρειαστεί σε μία άλλη δραστηριότητα ενώ ενασχολείται με μία άλλη (διακοπή της προηγούμενης).
Μοίρασμα : Η ικανότητα να μετατοπίζει όταν χρειάζεται την προσοχή του σε 2 ή περισσότερες απαιτήσεις (επόπτευση διαφορετικών δεδομένων).
Διατήρηση : Η ικανότητα να διατηρεί την προσοχή του σε απαίτηση για όσο χρονικό διάστημα απαιτεί αυτή η απαίτηση (ολοκλήρωση).
Η ικανότητα αυτή είναι δυναμική. Το παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να χειρίζεται την προσοχή του σε όλες τις ηλικίες το ίδιο αποτελεσματικά.
Στην συνέχεια παρατίθενται τα δυναμικά προσοχής ανά ηλικία από τη γέννηση μέχρι και τα 6 χρόνια. Η ηλικία των 6 ετών θεωρείται πολύ σημαντική, αφού σε αυτή την ηλικία αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί όλοι οι μηχανισμοί της συγκέντρωσης προσοχής. Ας θυμηθούμε άλλωστε ότι μετά τα 6,5 έτη μπορεί ουσιαστικά να τεθεί η διάγνωση των επίσημων δυσκολιών προσοχής (ΔΕΠ-Υ) κατά το DSM-5.
Ας δούμε λοιπόν τα στάδια ανά ηλικία που αναπτύσσονται οι μηχανισμοί της προσοχής και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε :
Ηλικία 0-1 έτη
Το βρέφος δεν μπορεί να παρακολουθήσει μπορεί να παρακολουθήσει αυτά που κάνει αλλά όχι αυτά που λέει. Έχει φευγαλέα (μικρή) προσοχή σε κάτι που το ενδιαφέρει πολύ.
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Απλοποιώντας το χώρο από πολύπλοκους ερεθισμούς
– Βρίσκοντας αυτά που τραβούν το ενδιαφέρον του μωρού
-Ενσωματώνοντας εμείς τον εαυτό μας στις προτιμώμενες από το μωρό δραστηριότητες και όχι ενσωματώνοντας το βρέφος σε αυτά που ζητάμε.
Ηλικία 1-2 έτη
Το μωρό μπορεί να παρακολουθήσει τη δραστηριότητά που έχει επιλέξει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά συνειδητά αποκόπτεται. Η ομιλία του ενήλικα παρεμβαίνει στη δραστηριότητα που κάνει το μωρό και πιθανά το ενοχλεί οπότε έτσι πιθανά θα αγνοήσει τον ενήλικα για να συγκεντρωθεί αλλά θα παίξει μαζί του αν το ενδιαφέρει αυτό που του παρουσιάζει
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Δίνουμε στο μωρό χρόνο να ολοκληρώσει τη δραστηριότητα που έχει επιλέξει
– Κερδίζουμε την προσοχή του καλώντας το όνομά του και / ή ακουμπώντας το και/ή αγκαλιάζοντάς το
– Δείχνουμε ενθουσιασμό
Ηλικία 2-3 έτη
Ακόμα η προσοχή του παιδιού βρίσκεται στα ενδιαφέροντά του αλλά αρχίζει να παρακολουθεί τους ενήλικες. Εμπλέκεται σε ένα πράγμα τη φορά. Μπορεί να ακούσει τον ενήλικα αν σταματήσει τη δραστηριότητα του και να τον κοιτάζει. Η προσοχή του βρίσκεται σε δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν και κάνει μαζί με τον ενήλικα. Χρειάζεται τη βοήθεια του ενήλικα για να γίνει αυτό
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Το καλούμε με το όνομά του πριν του μιλήσουμε ή του δείξουμε κάτι
– Ακολουθούμε τα ενδιαφέροντα του παιδιού (πχ δεινόσαυροι, άμμος, χρωματιστά φύλλα, μπογιές, βιβλία με εικόνες κλπ) και προσπαθούμε να αυξήσουμε το χρόνο συμμετοχής του χωρίς πίεση
Ηλικία 3-4 έτη
Το παιδί σε αυτή την ηλικία έχει μονοδιάστατη προσοχή (όχι μετατόπιση ή μοίρασμα) αλλά με πιο εύκολο έλεγχο. Ξαφνιάζεται όταν ο ενήλικας μιλάει. Μπορεί να μετατοπίσει την προσοχή από την εργασία του στην πηγή του ήχου. Αναδυόμενη μετατόπιση σε ενδιαφέροντά του
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Λέγοντας στο παιδί ότι είναι ώρα να ακούσει ή να δει για να πράξει
– Πείτε του ότι μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται ενώ σας ακούει (πχ ενώ ταυτόχρονα χρωματίζει)
-Δώστε ασκήσεις μετατόπισης της προσοχής (πχ ταξινομήσεις, κατηγοριοποιήσεις κλπ)
Ηλικία 4-5 έτη
Το παιδί σε αυτή την ηλικία έχει ολοκληρωμένους μηχανισμούς προσοχής για σύντομα χρονικά διαστήματα. Ξέρει πού να κοιτάξει όταν ο ενήλικας μιλάει. Μπορεί να κάνει και 2 πράγματα τη φορά και να συμμετάσχει σε Τάξη. Μπορεί να ακούει ταυτόχρονα με την εργασία ή την αναπαραγωγή που είναι πια πιο εξελιγμένη νοητικά (πχ παζλ, ζωγραφική κλπ). Εμφανίζει αναδυόμενο μοίρασμα, μετατόπιση, ολοκλήρωση ακόμα και σε πράγματα που δεν το ενδιαφέρουν πολύ.
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Του μιλάμε και σχολιάζουμε θετικά ενώ ασχολείται με κάτι
-Το βοηθάμε να ολοκληρώσει δραστηριότητες ενώ είμαστε μαζί του
-Δίνουμε δραστηριότητες μοιράσματος προσοχής (πχ αντιγραφικές)
Ηλικία 5-6 έτη
Το παιδί σε αυτή την ηλικία έχει ολοκληρωμένους μηχανισμούς προσοχής (ελεγχόμενη και διατηρούμενη μοίρασμα, μετατόπιση, ολοκλήρωση). Ακούει, παρακολουθεί και συμμετέχει καλά στις δραστηριότητες της τάξης.
Μπορούμε να το βοηθήσουμε κάνοντας τα εξής
– Ζητάμε δραστηριότητες ομαδικής συμμετοχής
-Αναμένουμε να ολοκληρώνει ανεξάρτητα εργασία (πνευματική ή αυτοεξυπηρέτησης)
-Βρισκόμαστε ενθαρρυντικά δίπλα του σε δύσκολες δραστηριότητες
Μπορείτε να κατεβάσετε τον αντίστοιχο πίνακα πατώντας εδώ
