Γιώργος Σαμοίλης (Bsc. Psychology, Msc. Neuroscience, P.G.Cert. Mental Health Promotion). Ψυχολόγος ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
– Λειτουργήστε ως πρότυπο προς μίμηση (modeling) για το παιδί σας. Το παιδί σας μαθαίνει να διαχειρίζεται το θυμό του παρατηρώντας τους γονείς. Χρησιμοποιείστε φράσεις όπως: «είμαι θυμωμένος γιατί ζωγραφίζεις πάνω στους τοίχους – ή είμαι θυμωμένος γιατί σου μιλάω και δεν με ακούς καθόλου». Η παραπάνω διεργασία μέσω της μίμησης προτύπου βοηθάει τα παιδία να εκφράζουν τον θυμό τους δημιουργικά. Επίσης, τους δίνει να καταλάβουν ότι δεν είστε θυμωμένοι με τα παιδιά αλλά με αυτό που έκαναν ή δεν έκαναν (π.χ. διάβασμα).
– Παραμείνετε χαλαροί. Προσπαθήστε να διατηρείτε την ηρεμία σας και να είστε χαλαροί. Αυτό διδάσκει τα παιδιά σας να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο σε παρόμοιες καταστάσεις. Αν είναι αναγκαίο, μιλήστε αργότερα με το παιδί σας, όταν έχετε ανακτήσει τον έλεγχο. Για παράδειγμα, η χρήση φράσεων όπως: «δεν μπορώ να σου μιλήσω τώρα γιατί είμαι πολύ θυμωμένος ή πήγαινε στο δωμάτιο σου και θα σου μιλήσω σε 15 λεπτά» , εξασφαλίζουν την χαλαρότητα σας, αλλά διδάσκουν επίσης στο παιδί σας τον αυτό-έλεγχο.
– Μην παραβλέπετε τα συναισθήματα των παιδιών σας επειδή θεωρείτε ότι είναι παράλογα. Για το παιδί είναι πολύ αληθινά και λογικά. Επίσης αξίζει να θυμάστε ότι τα συναισθήματα αυτά δεν θα υποχωρήσουν αγνοώντας τα.
– Βοηθήστε το παιδί σας να χαλαρώσει και να αποφορτιστεί. Επισημάνετε στο παιδί σας το θυμό του και ενημερώστε το ότι θα μιλήσετε μαζί του όταν αυτό χαλαρώσει.
– Θεσπίστε διάφορες ρουτίνες. Για παράδειγμα, επαναλάβετε μια φράση ήρεμα έως τρεις φορές όπως: «ξέρω ότι είσαι πολύ θυμωμένος γι’αυτό θα μιλήσουμε αργότερα όταν θα χαλαρώσεις και θα είσαι πιο ευγενικός». Μετά την τρίτη επανάληψη, και αν το παιδί σας δε συμμορφωθεί, δώστε του λίγο χρόνο εκτός δραστηριότητας (time out) και μιλήστε μαζί του αργότερα.
– Χρησιμοποιείστε το “time out”. Στείλτε το παιδί σας σε ένα μέρος που δε θα λαμβάνει προσοχή από άλλα άτομα (π.χ. σε μια καρέκλα στραμμένο προς τον τοίχο), και εφαρμόστε κάποια μορφή «τιμωρίας» ανά ηλικιακό έτος. Δηλαδή: σε ένα παιδί 10 ετών το βάζουμε τιμωρία για 10 λεπτά , σε ένα 5 ετών για 5 λεπτά κ.ο.κ.
– Πότε πρέπει να αγνοήσουμε το παιδί μας: Με φράσεις όπως: «σε μισώ…» , «είσαι κακή μαμά…», το παιδί προσπαθεί να δείξει το θυμό του. Σε αυτές τις περιπτώσεις απλά αγνοήστε και κάντε κάτι άλλο ή εγκαταλείψτε το χώρο που βρίσκεται το παιδί επιβλέποντας το.
– Ενισχύστε και ενθαρρύνετε συμπεριφορές αλλά τιμωρήστε αναλόγως με τις ενέργειες του παιδιού. Ενθαρρύνετε και ενισχύστε το παιδί σας κάθε φορά που έχει την επιθυμητή συμπεριφορά. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείστε φράσεις όπως: «είναι υπέροχο που ηρέμησες τόσο γρήγορα» ή «μπράβο που τελείωσες την έκθεση σου τόσο γρήγορα». Από την άλλη , επιβάλετε την όποια τιμωρία θέτετε στο παιδί σας άμεσα, εξηγώντας του με σαφήνεια αλλά και ηρεμία τον λόγο για τον οποίο το τιμωρείτε. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό τόσο ή ενίσχυση όσο και η τιμωρία να πραγματοποιούνται άμεσα και με συνέπεια (σχετικά με την πράξη που επιβραβεύεται ή όχι), έτσι ώστε το παιδί να συν-εξαρτίσει τις πράξεις του με τις συνακόλουθες συνέπειες είτε αυτές είναι θετικές είτε είναι αρνητικές.
Γενικός κανόνας. Μην αποθαρρύνεστε. Συνεχίστε τις προσπάθειές σας παρόλο που μπορεί να βλέπετε ότι το παιδί σας χειροτερεύει αντί να καλυτερεύει (φαινομενικά τουλάχιστον)! Μπορεί απλώς το παιδί σας να σας ελέγχει για να δει αν είστε σταθερός στις αποφάσεις σας. Μην ξεχνάτε επίσης ότι μια γκάμα συμπεριφορών που έχει παγιωθεί ύστερα από μια σειρά ετών και αλληλεπιδράσεων δεν είναι εύκολο να αλλάξει από την μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται προσπάθεια!
– Αν ο γονέας νοιώθει εκνευρισμένος και ενοχλημένος τότε ο στόχος του παιδιού είναι να κερδίσει την προσοχή του. Μια από τις σημαντικότερες ανάγκες των παιδιών είναι η αίσθηση του «ανήκειν» (στην οικογένεια, στο σχολείο, στο ομαδικό παιχνίδι). Το παιδί επιθυμεί να νοιώθει ότι έχει κάποια αξία ως ανθρώπινο ον: να αναγνωρίζεται. Έτσι, η αναζήτηση της προσοχής γίνεται μια από τις βασικές ανάγκες του κάθε παιδιού, και αυτή μπορεί να κατακτηθεί με αρνητικούς τρόπους όταν έχουν εξαντληθεί οι θετικοί.
– Αν ο γονέας νοιώθει αδύναμος και δίχως έλεγχο τότε ο στόχος του παιδιού είναι να κερδίσει το έλεγχο έναντι των γονιών του αλλά και των διαφόρων μορφών εξουσίας (δάσκαλοι, εξωσχολικές δραστηριότητες). Τα παιδιά έχουν συχνά την ανάγκη να αισθάνονται ότι ασκούν έλεγχο και επηρεάζουν το περιβάλλον τους. Λόγω της εγωκεντρικής τους σκέψης επιθυμούν τα πάντα να κινούνται με γνώμονα τα δικά τους θέλω και επιθυμίες διαφορετικά νοιώθουν παραμελημένα και ότι δεν αγαπιούνται αρκετά από τους γονείς τους. Όταν δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν τα παραπάνω επαναστατούν και γίνονται ιδιαίτερα αμυντικά.
– Αν ο γονέας νοιώθει πληγωμένος τότε ο σκοπός του παιδιού είναι να τον εκδικηθεί. Τα περισσότερα παιδιά έχουν την τάση να προστατεύουν τους εαυτούς τους από την αίσθηση της «απειλής» του εαυτού, τόσο του πραγματικού όσο και του φανταστικού. Λόγω του τρόπου σκέψης τους (εγωκεντρικός), αντιλαμβάνονται την κάθε ανατροπή, μεγάλη ή μικρή, σαν να αφορά στον εξοστρακισμό και στον αποκλεισμό τους από τους άλλους. Έτσι, νιώθουν «θύματα» και αναζητούν ανακούφιση διαμέσου πράξεων εκδίκησης.
– Αν ο γονέας νοιώθει αποθαρρυμένος και διακατέχεται από συναισθήματα αβοηθησίας τότε ο σκοπός του παιδιού του είναι να τον κάνει να παραιτηθεί από την εργασία την οποία το παιδί του αισθάνεται ότι είναι ακατάλληλο να φέρεις εις πέρας. Τα παιδιά έχουν συχνά την τάση να αποσύρονται από δύσκολες καταστάσεις προκειμένου να διατηρήσουν «την ανώριμη αίσθηση του εγώ» και της υπερηφάνειας τους, αποδρώντας έτσι από την πραγματικότητα στα φαντασιωτικά τους στοιχεία.
Λύση:Αποδεσμευτείτε από το πρόβλημα χωρίς όμως να το παραγκωνίσετε ή να παραγνωρίσετε την αξία του. Ωστόσο, η αποδέσμευση δεν σημαίνει παραγκωνισμός των αναγκών και των συναισθημάτων του παιδιού αλλά απεμπλοκή ύστερα από την ενεργή αντίληψη του προβλήματος και την ευέλικτη αντιμετώπιση του.
Μην λαμβάνετε την συμπεριφορά του παιδιού σας προσωπικά, σαν αυτή να αντιπροσωπεύει την αντανάκλαση της αξίας σας ως γονείς καθώς και ως ανθρώπινο όντα. Ύστερα από όλες τις παραπάνω ενεργητικές διεργασίες θα νοιώσετε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα στην ρίζα του, λειτουργώντας ταυτόχρονα διδακτικά για το παιδί σας.
4 τεχνικές που φαίνεται ότι βοηθούν στην αντιμετώπιση του θυμού.
1. Το πρώτο βήμα της διαχείρισης συναισθημάτων θυμού είναι η αναγνώριση των λαθεμένων στάσεων και αντιλήψεων μας που μας κάνουν να λειτουργούμε με προκαταλήψεις από την πρώτη κιόλας στιγμή. Από την στιγμή που αυτές οι αντιλήψεις αναγνωριστούν και διορθωθούν, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά το θυμό των παιδιών μας.
2. Δεύτερο και σημαντικό βήμα είναι η αναγνώριση των παραγόντων εκείνων που αναδύονται στην παιδική μας ηλικία και αποτρέπουν την έκφραση του θυμού μας με υγιείς τρόπους. Στους παράγοντες αυτούς μπορεί να συμπεριλαμβάνονται ο φόβος , η άρνηση αλλά και η άγνοια. Η επιτυχία αυτού του σταδίου είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι πρόκειται ουσιαστικά για την άρνηση της συνέχισης της ύπαρξης του απωθημένου και ενσωματωμένου θυμούς μέσα μας, όπως αυτό συνέβαινε για χρόνια.
3. Το τρίτο βήμα αποτελεί την εκμάθηση των κατάλληλων μοντέλων έκφρασης του «δίκαιου θυμού» μας. Όταν είμαστε αγχωμένοι και διακατεχόμαστε από καταθλιπτικά συναισθήματα στις σχέσεις μας, τότε συχνά υποβαλλόμαστε στις συνέπειες του απωθημένου μας θυμού. Το πρόβλημα όμως μερικές φορές συνίσταται στο ότι έχουμε επιτυχώς κρύψει τα συναισθήματα θυμού και από τον ίδιο μας τον εαυτό! Επίσης, είναι συχνό το φαινόμενο όταν διερχόμαστε από κάποια καταθλιπτικού τύπου φάση να είμαστε ταυτόχρονα θυμωμένοι και με τον εαυτό μας χωρίς να το γνωρίζουμε.
4. Το τέταρτο και εξίσου σημαντικό βήμα είναι «η περιποίηση των πληγών μας» από παλαιότερες καταστάσεις θυμού που έμειναν αδούλευτες. Αν αυτές οι πληγές «παραμένουν ανοιχτές» μας αποτρέπουν από το να προχωρήσουμε προς τους επιδιωκόμενους μας στόχους προς μια υγιή αντιμετώπιση και μεταχείριση του θυμού μας που αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο στην ζωή του καθένα μας.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
