ΣΑΜΟΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο χωρισμός των γονέων και το συνακόλουθο διαζύγιο αποτελεί μια πολυσύνθετη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση που επηρεάζει συνολικά το οικογενειακό σύστημα και επιφέρει μια σειρά αλλαγών. Είναι ευνόητο πως το οικογενειακό σύστημα υπόκειται σε σύνθετες και αλληλεπιδραστικές μεταβολές που επηρεάζουν το κάθε μέλος σύμφωνα με το αναπτυξιακό του στάδιο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Παρακάτω παρατίθενται ορισμένες κατευθύνσεις προς γονείς και δασκάλους που έχουν αποδειχθεί ερευνητικά ότι βοηθούν τα παιδιά να επεξεργαστούν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα την διεργασία του διαζυγίου των γονέων τους. Σε κάθε περίπτωση , αξίζει να τονιστεί ότι το διαζύγιο στην ζωή ενός παιδιού αποτελεί μια πολύ δύσκολη και συναισθηματικά φορτισμένη περίοδο που χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για την επεξεργασία του.
Κατευθύνσεις συμβουλευτικής στήριξης προς γονείς :
· Οι γονείς ενημερώνουν τα παιδιά για το χωρισμό μόνο όταν είναι βέβαιοι και έχουν πάρει τελεσίδικη απόφαση
· Ο γονέας προσπαθεί να αποφεύγει τις κατηγορίες για τον άλλο γονέα
· Οι γονείς ενημερώνουν τα παιδιά ότι δεν είναι «υπεύθυνα» για τις σχέσεις των γονέων τους
· Συνίσταται να αποφεύγονται οι προσπάθειες εμπλοκής των παιδιών στις όποιες συγκρούσεις των γονέων
· Ενισχύουμε τα παιδιά να εκφράζουν τις απορίες τους αλλά και τα συναισθήματα τους σχετικά με την κατάσταση
· Οι γονείς δείχνουν κατανόηση και αποδοχή για αυτά τα συναισθήματα , ενθαρρύνουν την έκφραση τους
· Διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο σταθερότητα στο περιβάλλον του παιδιού
· Οι γονείς διατηρούν τα όρια και τις απαιτήσεις (π.χ. στον μαθησιακό τομέα) με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν, αν και μπορεί να είναι λίγο πιο διαλλακτικοί στα πρώτα στάδια του διαζυγίου
· Ενθαρρύνονται τα παιδιά να έχουν ποιοτική σχέση και με τους δύο γονείς παρόλο που πλέον ζουν χώρια
Κατευθύνσεις συμβουλευτικής στήριξης προς δασκάλους:
· Είναι σημαντικό οι δάσκαλοι να καταλαβαίνουν τις διαφορετικές αντιδράσεις των παιδιών διαφορετικής αναπτυξιακής ηλικίας
· Να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι τα συναισθήματα που βιώνουν είναι «φυσιολογικά»
· Δείχνουν κατανόηση και αποδοχή
· Δείχνουν περισσότερη προσοχή και βοήθεια με διακριτικό τρόπο ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια του χωρισμού
· Αυξάνουν προοδευτικά τις μαθησιακές απαιτήσεις τους
· Ενθαρρύνουν την επικοινωνία και με τους δύο γονείς του παιδιού
· Να αναφέρουν στον γονέα αν παρατηρήσουν κάποια συμπεριφορά ή κατάσταση που τους προβληματίζει η οποία δεν υπήρχε πριν το διαζύγιο (π.χ. το παιδί είναι πιο μοναχικό από ότι συνήθως)
· Γενικά οι εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό :
–Να συζητούν για τις διαφορετικές μορφές οικογένειας που υπάρχουν
-Να προσαρμόζουν τις μαθησιακές απαιτήσεις και δραστηριότητες της τάξης με τρόπο που λαμβάνει υπόψιν τις διαφορετικές μορφές οικογένειας έτσι ώστε το παιδιά χωρισμένων γονέων να μην νιώθουν ότι αποκλείονται από την διαδικασία–
-Να δημιουργούν κλίμα ουσιαστικής και ποιοτικής επικοινωνίας με τα παιδιά της τάξης έτσι ώστε η ομάδα να λειτουργεί ως υποστηρικτικό δίκτυο
Παιδιά προσχολικής ηλικίας (0-6 ετών)
Τα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στο χωρισμό των γονιών τους εξαιτίας της νευρογνωστικής τους αδυναμίας να τον κατανοήσουν. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, οι τυπικές εκδηλώσεις σε έναν χωρισμό σε αυτό το εξελικτικό στάδιο συμπεριλαμβάνουν τις ακόλουθες: φόβος , θλίψη , άγχος , θυμός , επιθετικότητα,παλινδρομήσεις , διαταραχές ύπνου και διατροφής , αυξημένη αυτοερωτική δραστηριότητα και διαταραχές της απέκκρισης.
Παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών)
Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν ότι τα παιδιά αποκρίνονται στον χωρισμό των γονέων τους με αντιδράσεις όπως θλίψη , απόσυρση, ντροπή , φόβος, φαντασιώσεις για προσωπική ευθύνη του παιδιού , θυμός , οργή , μετάθεση του θυμού σε άλλα άτομα του περιβάλλοντος του παιδιού , προβλήματα διαπροσωπικής και ενδοπροσωπικής συμπεριφοράς στο σπίτι και στο σχολείο , αναζήτηση των αιτίων του διαζυγίου καθώς και εσωτερικές συγκρούσεις προκειμένου να πάρουν την θέση «υπέρ» του ενός ή του άλλου γονέα. Τα αγόρια συνήθως παρουσιάζουν εξωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς και μείωση της σχολικής τους επίδοσης , θυμό και μερικές φορές επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια παρουσιάζουν περισσότερο εσωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς (όπως για παράδειγμα διαταραχές της διάθεσης).
Παιδιά εφηβικής ηλικίας (12-18 ετών)
Οι έφηβοι παρόλο που έχουν την γνωστική ικανότητα και τις στρατηγικές αντιμετώπισης του διαζυγίου των γονιών τους αποδεικνύεται και γι αυτούς σύμφωνα με μελέτες μια εξαιρετικά επώδυνη διαδικασία καθώς παράλληλα με αυτό το γεγονός αντιμετωπίζουν ήδη και την μεγάλη αναπτυξιακή μεταβολή που συμβαίνει και στους ίδιους λόγω της φύσης της εφηβείας (βιολογικές αλλαγές , σεξουαλικότητα, διαπροσωπικές-κοινωνικές σχέσεις , επίλυση συγκρούσεων , επαγγελματικός προσανατολισμός κ.τ.λ.). Οι έφηβοι συνήθως αντιμετωπίζουν προβλήματα διαπροσωπικής και ενδοπροσωπικής συμπεριφοράς στο σπίτι και στο σχολείο , μείωση σχολικής επίδοσης , συγκρούσεις με γονείς και δυσκολίες στην επίτευξη της αυτονομίας.
Ανεξάρτητα από το αναπτυξιακό στάδιο το οποίο διέρχεται το παιδί το σημαντικότερο ίσως στοιχείο είναι να το βοηθήσουμε όχι να ξεχάσει, αλλά να νοηματοδοτήσει τις νέες αυτές εμπειρίες του και να τις εντάξει στην προσωπική ιστορία της οικογένειας του ανεξάρτητα από το ποια μορφή έχει πλέον πάρει η οικογένεια.
Βιβλιογραφία:
Απώλειες στην ζωή του παιδιού , Επιμέλεια Μυρτώ Νίλσεν, Αθήνα 2005. Κεφάλαιο: «στηρίζοντας τα παιδιά μετά το χωρισμό των γονέων» , Χρυσή Χατζηχρήστου , Εκδόσεις Μέριμνα.