ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ ΤΟ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ ΑΤΟΜΟ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ;
Στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή παρατηρείται ύφεση αρκετών από τα συμπτώματα που εμφάνιζε ο αυτιστικός ως παιδί αλλά θέλει προσοχή γιατί εμφανίζονται άλλα όπως πχ πιθανά αύξηση του άγχους).Πολλά από τα ελλείμματα που παρατηρούνται, ιδιαίτερα στις κοινωνικές συμπεριφορές, στις κοινωνικές σχέσεις και στις εμμονές, παραμένουν (μεταλλαγμένα όμως) και στην ενήλικη ζωή.
Σημαντικό ρόλο στην υποχώρηση των συμπτωμάτων και την εξέλιξη της λειτουργικότητας του ατόμου παίζουν τα εξής:
• Α. η θεραπεία που έχει λάβει το άτομο (αύξηση επικοινωνίας, μείωση αισθητηριακών απορρυθμίσεων, γνωστική εξέλιξη κλπ)
• Β. η εκπ/ση που έχει λάβει (Σχολικό Πλαίσιο)
• Γ. το οικογενειακό περιβάλλον (αποδοχή των δυσκολιών, πάλη επάνω σε αυτές τις δυσκολίες, καλή οικογενειακή περίθαλψη, αναγνώριση των δυνατοτήτων,δημιουργία κατάλληλων περιβαλλόντων κλπ).
• Δ. το επίπεδο της γνωστικής ανάπτυξης (νοητικό δυναμικό). Είναι ένας σημαντικότατος προβλεπτικός παράγοντας για την εξέλιξη στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή
• Ε. σημαντικότατο επίσης ρόλο παίζει η εξέλιξη της γλωσσικής ικανότητας και της επικοινωνιακής δεξιότητας (εάν το παιδί δεν μιλήσει να κάνει καλή χρήση εξωλεκτικών παραγόντων επικοινωνίας)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ.«Μπορεί να ξεφύγει το παιδί από το αυτιστικό φάσμα;»ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η απάντηση είναι σαφής: ΟΧΙ. Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται. Αυτό όμως είναι κάτι που στην ουσία σηκώνει πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση:
ΟΛΑ τα αυτιστικά παιδιά ωφελούνται από τα ειδικά θεραπευτικά προγράμματα και το κάθε ένα (ανάλογα με το Νευρολογικό του δυναμικό και την ποιότητα και επάρκεια των θεραπευτικών υπηρεσιών) εμφανίζει το δικό του ποσοστό βελτίωσης.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε το παράδειγμα ενός από τα αξιολογητικά εργαλεία του αυτισμού, το “C.A.R.S.” (Childhood Autism Rating Scale). Με βάση λοιπόν αυτό το εργαλείο, η επίδοση του παιδιού (ή αλλιώς οι συμπεριφορές) μπορούν τα μετατοπιστούν από την κατηγορία “Severely Autistic” στην κατηγορία “Mildy-Moderately Autistic” ή/και στην κατηγορία “Non-Autistic” (ιδίως η μετατόπιση από “Mildy-Moderately Autistic” σε “Non-Autistic” είναι αρκετά συχνή).
Αυτό δεν θα μπορούσε να σημαίνει ότι το “Mildy-Moderately Autistic” παιδί θεραπεύτηκε; Η απάντηση είναι ότι πολλές από τις συμπεριφορές του αυτιστικού παιδιού εναρμονίζονται πολύ περισσότερο με συμβατές προς την ηλικία τους συμπεριφορές με αποτέλεσμα φυσικά πολύ υψηλότερες επιδόσεις στους τομείς της κοινωνικοποίησης και της επικοινωνίας.
Πολλές από τις «ιδιαίτερες» και «ειδικές» συμπεριφορές των παιδιών παραμένουν, αλλά μπορούν να επιτευχθούν τόσο υψηλά σημεία «λειτουργικής διευθέτησης» που τα παιδιά αυτά να έχουν πολύ πιο κοντινές προς τον μέσο όρο επιδόσεις με κάποια όμως ιδιόμορφα χαρακτηριστικά.
Η έρευνα έχει δείξει ότι αυτό μπορεί να γίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό στα παιδιά που αντιμετωπίζουν «Αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας» (κατά DSM-IV σύνδρομο “Asperger» ή «Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς»).
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ ΦΑΣΜΑ;»
Η Δ/ΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Το αυτιστικό άτομο εμφανίζει μερικές από τις κάτωθι συμπεριφορές:
-Αντιστέκεται σε κάθε φυσιολογική μέθοδο διδασκαλίας
-Περιστρέφει αντικείμενα ή παίζει με μέρη παιχνιδιών
-Δεν νιώθει φόβο για τους πραγματικούς κινδύνους
-Συμπεριφέρεται σαν κωφό
-Αδικαιολόγητα γέλια και χαχανητά
-Κλάμα-θυμός. Υπερβολική ταραχή χωρίς προφανή λόγο (tantrums)
-Αντιδρά στην αλλαγή των συνηθειών του
-Ηχολαλία
-Φαινομενική αναισθησία στον πόνο
-Δυσκολία στην συναναστροφή με άλλα παιδιά
-Ελλιπής οπτική επαφή
-Δεν θέλει χάδια
-Υπερβολικά μεγάλες ή μικρές κινητικές δεξιότητες
-Παράλογο «δέσιμο» με αντικείμενα
-Αξιοσημείωτη υπερκινητικότητα ή παθητικότητα
-Επιδεικνύει τις ανάγκες του με χειρονομίες
-Ψυχρή συμπεριφορά
-Επιμονή σε παράξενο ή μονότονο παιχνίδι
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΧΤΥΠΑΕΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;»
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
-Αυξημένο άγχος λόγω επικοινωνιακής απαίτησης (τάση αποφυγής)
-Αυξημένο άγχος λόγω κάποιας αισθητηριακής «υπερφόρτωσης» (πχ τα παιδιά το άγγιζαν πολύ ή υπήρχε δυνατός θόρυβος ή το σκούνταγαν και το παιδί έβγαλε fff αντίδραση)
-Έλλειψη επικοινωνίας (νομίζει ότι με αυτό τον τρόπο επικοινωνεί με τα παιδιά. Το αυτιστικό παιδί δεν μπορεί να καταλάβει τα συναισθήματα του άλλου-ότι έτσι τον πονάει)
-Απόρριψη από συμμαθητές (αισθάνεται ματαιωμένο γιατί όλοι κινούνται περιφρονητικά γύρω του, επιδιώκει την επικοινωνία – συχνό στα παιδιά με σύνδρομο ASPERGER)
-Κινητική αδεξιότητα (θέλει απλά να χαιδέψει το άλλο παιδί αλλά λόγω κινητικής αδεξιότητας δεν ελέγχει καλά την κίνησή του)
-Μη κατανόηση του λάθους της συμπεριφοράς του (δεν κατανοεί τον κανόνα ότι αυτό «είναι κάτι κακό».πχ αν το δέρνουν οι γονείς στο σπίτι νομίζει ότι αυτό είναι κάτι καλό)
-Διαταραχή συμπεριφοράς (εσκεμμένη ή παρορμητική αντίδραση –είναι σπάνια στα αυτιστικά παιδιά η αμιγής επιθετικότητα)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ. «ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΧΟΡΟΠΗΔΑΕΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΦΤΕΡΟΥΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΛΟΓΟ»
Το παιδί εκδήλωσε με αυτό κάποια επικοινωνία. Κάτι προσέλαβε με ένα δικό του, ιδιαίτερο τρόπο και εκδήλωσε αυτή την συμπεριφορά. Πιθανές περιοχές προβλημάτων:
-Τα χοροπηδήματα μειώνουν την έντασή του. Κάτι το τάραξε
-Είναι πολύ χαρούμενο
-Ακούγεται ένας παράξενος ήχος (πχ το air-condition)
-Βαριέται και η κίνηση το κάνει πιο ενεργοποιημένο
-Μία παράξενη οσμή υπάρχει στον χώρο
-Δεν ξέρει να παίξει με το καινούργιο παιχνίδι που του φέραμε
-Επικοινωνεί με τον δικό του τρόπο
-Του δώσαμε πολλά ερεθίσματα και «γέμισε γρήγορα»
-Απλά θέλει να μείνει μόνο του και χρησιμοποιεί μηχανισμό απομόνωσης
-Ετοιμάζαμε κάποια αλλαγή της ρουτίνας του;
-Προσπάθησε να κάνει κάτι που δεν το κατάφερε και ματαιώθηκε
-Απλά . . . του αρέσει. Με αυτό τον τρόπο «γεμίζει» με αιθουσαιο-ιδιοδεκτικά ερεθίσματα
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΠΕΤΑΕΙ ΤΡΙΓΥΡΩ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ»
-Ερεθίσει το οπτικό του σύστημα (τα πράγμα φεύγουν μακρυά)
-Απλά παίζει (με χαμηλό ιδεασμό και φαντασία)
-Ερεθίσει το κινητικό του (ιδιοδεκτικό) σύστημα (τον ώμο)
-Ερεθίσει το ακουστικό του σύστημα (πέφτοντας τα πράγματα)
-Βαριέται
-Ταράχτηκε από κάτι και προσπαθεί να ηρεμήσει
-Επικοινωνεί με τον δικό του τρόπο
-Ετοιμάζαμε κάποια αλλαγή της ρουτίνας του
-Θέλει να τραβήξει την προσοχή μας (μορφή επικοινωνίας)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΑΡΓΕΙ ΝΑ ΜΑΘΕΙ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΦΙΓΚΤΗΡΩΝ; «
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
• Δεν είναι κοινωνικά έτοιμο
(ο έλεγχος των σφιγκτήρων είναι στην ουσία ένα αναπτυξιακό στάδιο. Το παιδί θα πρέπει να έχει αποκτήσει καλή σωματογνωσία, γνωστική ωριμότητα και να είναι νευρολογικά έτοιμο για να το πετύχει)
• Δεν επικοινωνεί
(ο έλεγχος των σφιγκτήρων απαιτεί επικοινωνιακά σήματα)
• Δεν κατανοεί την κοινωνική ανάγκη
(δεν το στενοχωρεί που δεν αυτό-εξυπηρετείται, δεν έχει κάποιο κίνητρο)
• Δεν είναι βιολογικά έτοιμο
(το συμπαθητικό νευρικό σύστημά του είναι ανέτοιμο να κάνει συγκράτηση-έλεγχο των σφιγκτήρων του)
• Αισθάνεται ανασφάλεια-άγχος
(ο «αποχωρισμός» των ακαθαρσιών του σώματός μας είναι για πολλά παιδιά πολύ στρεσογόνος παράγοντας)
• Δεν έχει γίνει η κατάλληλη εκπαίδευση
(η εκπαίδευση της τουαλέτας στο αυτιστικό παιδί θέλει πολύ δομημένο πρόγραμμα το οποίο πρέπει να τηρείται τυπικά και χωρίς παρεκκλίσεις)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΚΑΘΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;»
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
Είναι υπερκινητικό (έχει αιθουσαιο-ιδιοδεκτικές αναζητήσεις κίνησης)
Στον κύκλο χρησιμοποιούν περισσότερο ΛΕΚΤΙΚΕΣ δραστηριότητες (παραμύθι, εξιστορήσεις κλπ) που είναι το αδύνατο σημείο του παιδιού που προτιμά τα ΟΠΤΙΚΑ δεδομένα
Έχει απτική αμυντικότητα και φοβάται μήπως τον ακουμπούν τα άλλα παιδιά
Γίνεται φασαρία σε αυτή την δραστηριότητα και δεν αντέχει την φασαρία
Υπάρχει άλλο ερέθισμα που διεγείρει εκείνη την στιγμή το παιδί (θέλει να ασχοληθεί με κάτι άλλο)
Οι κοινωνικές του δεξιότητες – «πρέπει να καθίσω στην ομάδα όπως όλα τα άλλα παιδιά» – είναι χαμηλές και έτσι δεν κατανοεί τον κανόνα
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ. «Το παιδί μου αποφεύγει συγκεκριμένες τροφές. Γιατί; Μπορώ να κάνω κάτι;»
Η αιτιολογία έρχεται από την υπερευαισθησία του παιδιού σε συγκεκριμένες τροφές (δυσκολίες αισθητηριακής ρύθμισης). Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να αποφεύγει τραγανές τροφές (πχ πατατάκια) γιατί μπορεί το ακουστικό του σύστημα να είναι πολύ ευαίσθητο και να μην ανέχεται τον ήχο της τροφής που «συνθλίβεται» με τα δόντια. Επίσης κάποιες οσμές φαγητών μπορεί να είναι πολύ ερεθιστικές για το παιδί. Το κρέας μπορεί να είναι πολύ ελαστικό και έτσι πολύ κουραστικό για ένα παιδί που έχει υποτονική στοματική περιοχή να το μασάει. Κάποια παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν οπτικές προτιμήσεις με αποτέλεσμα να μην τρώνε για παράδειγμα πράσινες τροφές. Άλλα παιδιά μπορεί να έχουν απτική δυσανεξία στην στοματική περιοχή με αποτέλεσμα να αισθάνονται κάποιες τροφές (κύρια σκληρές ή πολύ χυμώδεις όπως τα φρούτα) ότι τους ερεθίζουν το στόμα (συνήθως αυτά τα παιδιά δυσκολεύονται πολύ να ανεχτούν και την οδοντόβουρτσα στο στόμα τους για να πλύνουν τα δόντια τους).
Φυσικά, κάποιες από τις προτιμήσεις της διατροφής δεν σχετίζονται με δεδομένα αισθητηριακής ευαισθησίας αλλά με συγκεκριμένες γευστικές προτιμήσεις που όπως κάθε άνθρωπος έτσι και το αυτιστικό παιδί έχει δικαίωμα να έχει.
Για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, ο εξειδικευμένος στην Μέθοδο Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Εργοθεραπευτής αρχικά αξιολογεί το δυναμικό του παιδιού και το «Αισθητηριακό του profile» όσον αφορά την αισθητηριακή του προτίμηση ή αποφυγή σε όλα τα αισθητηριακά συστήματα. Κατόπιν καταστρώνει σε συνεργασία με τους γονείς το «πρόγραμμα απευαισθητοποίησης» ανάλογα με το αισθητηριακό σύστημα που δείχνει να αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Το πρόγραμμα δεν στηρίζεται σε «χρυσούς κανόνες» αλλά σε συγκεκριμένες τεχνικές απευαισθητοποίησης απόλυτα προσαρμοσμένες και εξατομικευμένες για το κάθε παιδί.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΚΑΘΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;»
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
-Είναι υπερκινητικό (έχει αιθουσαιο-ιδιοδεκτικές αναζητήσεις κίνησης)
-Στον κύκλο χρησιμοποιούν περισσότερο ΛΕΚΤΙΚΕΣ δραστηριότητες (παραμύθι, εξιστορήσεις κλπ) που είναι το αδύνατο σημείο του παιδιού που προτιμά τα ΟΠΤΙΚΑ δεδομένα
-Έχει απτική αμυντικότητα και φοβάται μήπως τον ακουμπούν τα άλλα παιδιά
-Γίνεται φασαρία σε αυτή την δραστηριότητα και δεν αντέχει την φασαρία
-Υπάρχει άλλο ερέθισμα που διεγείρει εκείνη την στιγμή το παιδί (θέλει να ασχοληθεί με κάτι άλλο)
-Οι κοινωνικές του δεξιότητες – «πρέπει να καθίσω στην ομάδα όπως όλα τα άλλα παιδιά» – είναι χαμηλές και έτσι δεν κατανοεί τον κανόνα
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΥΠΑΚΟΥΟ;»
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
-Αδιαφορεί για το συναίσθημά μας (δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι το να μας υπακούσει μας κάνει χαρούμενους)
-Δεν κατανοεί την απαγόρευση (το «όχι»)
-Δεν κατανοεί τον κοινωνικό κανόνα (πχ δεν κατανοεί γιατί δεν πρέπει . . . –πχ να μην κάνει φασαρία στην επίσκεψη που πήγαμε-)
-Έχει μεγάλη ανάγκη να κάνει αυτό που κάνει (οπότε δρα παρορμητικά γιατί δεν μπορεί να τραβήξει από αυτό την προσοχή του)
-Είναι πολύ ερεθισμένο εκείνη την στιγμή (σκεφτείτε τι υπάρχει στο αισθητηριακό περιβάλλον που το ερεθίζει)
-Εμφανίζει διαταραχή συμπεριφοράς (εσκεμμένη αντίδραση) όπως όλα τα παιδιά
-Δεν κατανοεί την ομιλία (δεν κατανοεί τι ακριβώς ζητάμε και πότε-ήταν ευκρινές αρκετά αυτό που ζητήσαμε;)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΜΟΝΟ;»
Σκεφτείτε τις πιθανότητες:
-Δεν κατανοεί την «απάντηση» (μας ζήτησε κάτι που η εξήγηση που του δώσαμε δεν ήταν επαρκής)
-Θέλει να μας πει κάτι άλλο αλλά έχει περιορισμένο συγχρονισμό σκλέψης και ομιλίας και επαναλαμβάνει το ίδιο
-Έχει μεγάλη ανάγκη αυτού που ζητά (το παιδί με αυτισμό δεν ξέρει να χρησιμοποιεί ποικιλία τρόπων οπότε χρησιμοποιεί τον ίδιο μονότονα)
-Έχει επικοινωνιακή δυσκολία (μπορεί να χρησιμοποιεί ένα λεκτικό στερεότυπο γιατί δεν γνωρίζει πώς αλλιώς να εκφράσει την ανησυχία του)
-Το περιβάλλον το αγχώνει (αντίδραση αποφυγής από κάτι)
-Υπάρχει αισθητηριακή «υπερ-φόρτωση» (πχ επιμένει να βγάλει τα παπούτσια του γιατί πραματικά τον στενεύουν και αυτό το ταράζει πάρα πολύ)
-Δεν κατανοεί την απαγόρευση (δεν είμαστε ευκρινείς σε αυτό που του λέμε)
-Αδιαφορεί για το συναίσθημά μας (δεν κατανοεί ότι η επιμονή του μας κουράζει)
-Δεν κατανοεί το όριο (πχ το χρονικό όριο «θα το κάνουμε σε λίγο» δεν σημαίνει τίποτα για το αυτιστικό παιδί. Η λέξη «σε λίγο» είναι χαοτική για αυτό. Δώστε ξεκάθαρα και με οπτικό βοήθημα να κατανοήσει ΠΟΤΕ ακριβώς εννοείτε)
-Δεν υπήρξαμε συνεπείς στην συμπεριφορά μας (μετά από μεγάλη επιμονή πέτυχε στο παρελθόν κάτι, οπότε έχει μάθει σαν επικοινωνιακό πρότυπο ότι πρέπει να επιμένει γιατί τελικά έτσι το πετυχαίνει)
-Μήπως ζητάμε πολλά; (θα πρέπει να σεβαστούμε τις ανάγκες του παιδιού και να αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες του. Βάλτε όρια συμβατά με τις δυσκολίες του παιδιού σας-πχ μην ζητάτε στο παιδί που έχει απτική αναζήτηση να μην πειράζει τα διακοσμητικά σας, είναι πάρα πολύ δύσκολο να συγκρατηθεί)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ.«ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΝΕΙ ΕΚΡΗΞΗ ΤΗΝ 2Η ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΜΠΗΚΕ ΣΤΟΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΧΩΡΙΣ ΕΜΦΑΝΗ ΛΟΓΟ»
Το παιδί σίγουρα εκδήλωσε με αυτό κάποια επικοινωνία. Κάτι προσέλαβε με ένα δικό του, ιδιαίτερο τρόπο και εκδήλωσε αυτή την συμπεριφορά. Πιθανές περιοχές προβλημάτων:
-Άγχος αποχωρισμού (όψιμο). Την πρώτη φορά μπορεί να μην το εμφάνισε
– Μπορεί να υπήρχε στον χώρο διαφορετική θερμοκρασία (πχ κρύο)
– Μπορεί να υπήρχε στον χώρο διαφορετική οσμή
-Κάποιο έπιπλο μπορεί να είχε μετακινηθεί σε σχέση με την πρώτη φορά
-Μήπως ο θεραπευτής φοράει άλλο χρώμα ρούχου;
-Μήπως το παιδί απλά πονάει, έχει πονοκέφαλο κλπ;
-Μήπως το παιδί είχε έρθει στον χώρο ταραγμένο από πριν;
-Κάποιος ήχος το τάραξε
-Και την δεύτερη φορά είχε τον ίδιο συνοδό;
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΣΕ ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΤΟ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ ΦΑΣΜΑ;»
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΙΤΙΑΣ ΚΑΙ ΌΧΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ
• Αποσκοπεί στην ωρίμανση του Νευρικού συστήματος.
• Στην μείωση της εμφάνισης των παθολογικών ενδείξεων.
• Στον διερεθισμό μέσω δραστηριοτήτων εγκεφαλικών λειτουργιών που έχει δείξει η έρευνα ότι υπάρχουν δυσκολίες.
• Στην αύξηση της ικανότητας προώθησης και ρύθμισης (δεν μαθαίνω το παιδί, βελτιώνω την ικανότητα του για μάθηση).
• ΒΛΕΠΩ ΚΙΝΗΣΗ, ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΑΙΣΘΗΣΗ
Με λίγα λόγια δηλαδή:Σκοπός δεν είναι να μάθω το παιδί αλλά να αναπτύξω την ικανότητά του να ΜΑΘΑΙΝΕΙ και να ΓΕΝΙΚΕΥΕΙ
Υπάρχουν πάντα δύο τρόποι για να δούμε τα πράγματα: ο μη αυτιστικός τρόπος και ο αυτιστικός τρόπος.
Υποχρέωσή μας είναι να καταλάβουμε τον δεύτερο τρόπο.
Για τους αυτιστικούς ανθρώπους, ο αυτισμός είναι ο τρόπος ύπαρξής τους. Δεν αντιδρούν με τον τρόπο που εμείς περιμένουμε γιατί έχουν διαφορετικά συστήματα αντίληψης και επικοινωνίας. Πρώτα πρέπει να τα αναγνωρίσουμε και μετά να ξέρουμε πώς να τα τροποποιήσουμε.
Δεν έχει κανένα νόημα να σταματήσουμε τις αρνητικές συμπεριφορές όσο ενοχλητικές και «ανόητες» και αν δείχνουν. Πρώτα πρέπει να βρούμε ποιες λειτουργίες εξυπηρετούν αυτές οι συμπεριφορές ώστε να τις αντικαταστήσουμε με εμπειρίες με την ίδια λειτουργία.
Σταματείστε να προσπαθείτε να αλλάξετε τα αυτιστικά άτομα κάνοντάς τα «φυσιολογικά». Βοηθείστε τα να συνεργαστούν με τα προβλήματά τους και να ζήσουν λειτουργικά με αυτά στην κοινωνία.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ. «Τι είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση και τι η θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης;»
«ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ» είναι η διαδικασία οργάνωσης των αισθητηριακών ερεθισμάτων με τέτοιο τρόπο ώστε ο εγκέφαλος να παράξει μία χρήσιμη σωματική ανταπόκριση και επίσης να κατανοήσει και να επιτύχει θετική συναισθηματική αντίδραση και σκέψη» (A.J.Ayres).
Η θεραπεία της «Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης» περιλαμβάνει την εκπ/ση του αυτιστικού παιδιού μέσω της χρησιμοποίησης ελεγχόμενων αισθητηριακών ερεθισμάτων.
Η θεραπεία αρχικά πρέπει να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του αυτιστικού παιδιού. Σε αντίθεση με άλλους τύπους προσεγγίσεων, στην Θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης το πρόγραμμα καθοδηγείται από το παιδί και όχι από τον θεραπευτή.
Η φιλοσοφία αυτού στηρίζεται στο ότι τα παιδιά πάντα αναζητούν αυτό που είναι πιο ευχάριστο γι’αυτά. Έτσι λοιπόν, αρχικά η θεραπεία δεν στοχεύει στην εκπ/ση του παιδιού σε συγκεκριμένες δραστηριότητες αλλά σε συγκεκριμένες ανάγκες.
Το «εσωτερικό κίνητρο» του παιδιού παίζει έναν σημαντικότατο ρόλο στην εγκαθίδρυση της σχέσης του αυτιστικού παιδιού με τον θεραπευτή. Το παιδί λοιπόν καθοδηγείται μέσω δραστηριοτήτων που προκαλούν τις δυνατότητές του και τα ενδιαφέροντά του μέσα από ένα περιβάλλον που έχει προκαθοριστεί και προσεχτικά σχεδιαστεί από τον θεραπευτή.
Οι δραστηριότητες και το περιβάλλον σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξάνουν σταδιακά την ικανότητα «προσαρμοστικής οργανωμένης αντίδρασης» του αυτιστικού παιδιού.
Όταν η προσέγγιση μέσω της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι επιτυχής, το παιδί δείχνει καλύτερη ικανότητα ανοχής και επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων. Έτσι, δείχνει πιο λειτουργικό, με καλύτερη ικανότητα οργάνωσης και εκτέλεσης δραστηριοτήτων.
Οι γονείς συνήθως αναφέρουν μεγάλη βελτίωση στον συναισθηματικό και επικοινωνιακό τομέα του αυτιστικού παιδιού τους και ταυτόχρονα το παιδί δείχνει μειωμένη στερεότυπη δράση και καλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, μνήμης και μάθησης.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ «Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου αντιμετωπίζει δυσκολίες στην αισθητηριακή ολοκλήρωση;»
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι πολλές από τις συμπεριφορές των παιδιών με αυτισμό – διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, είναι απόρροια διαταραχών αισθητηριακής ολοκλήρωσης . Πραγματικά, η έρευνα έχει δείξει ότι σχεδόν όλα τα παιδιά με αυτισμό έχουν εμφανείς δυσκολίες στην αισθητηριακή ολοκλήρωση. Κάποιες πιθανές και τυπικές συμπεριφορές που σχετίζονται με τις διαταραχές αισθητηριακής ολοκλήρωσης στα παιδιά μπορεί να περιλαμβάνουν κάποια από τα παρακάτω:
ΑΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: αναζήτηση και ηρεμία κατά την απτική πίεση, εμμονή στο να τρίβει επιφάνειες , αποφυγή να το αγγίζουν άλλοι άνθρωποι, αποφυγή να ασχολείται με υλικά όπως κόλλα, αφρός κλπ, αμυντικότητα όταν το κάνουν μπάνιο, το λούζουν ή του κόβουν τα νύχια, δυσανεξία σε συγκεκριμένους τύπους ρούχων ή σε ετικέτες τους, αυτοτραυματισμοί.
ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ-ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (σύστημα υπεύθυνο για την κίνηση και την στάση σώματος): Βάδιση στις μύτες των ποδιών, υποτονική εικόνα, υπερκινητική εικόνα, επιμονή να τρακάρει σε τοίχους και έπιπλα, αναζήτηση μεγάλων ποσών κίνησης, εμμονή στο να περιστρέφεται, χτυπά το κεφάλι του με τα χέρια του, περπάτημα στις μύτες των ποδιών, λικνίσματα
ΟΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: εμμονή σε περιστρεφόμενα αντικείμενα (πολλές φορές τα περιστρέφει το ίδιο), αποφυγή κάποιων οπτικών ερεθισμάτων με το να κλείνει τα μάτια, ισχυρή προτίμηση πολύ φωτεινών (ανάβει τα φώτα) ή πολύ σκοτεινών (σβήνει τα φώτα) περιβαλλόντων, οπτική προσκόλληση σε αντικείμενα ή σε ευθείες (κοιτάζοντας από παράξενες γωνίες)
ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Ισχυρή δυσανεξία σε καθημερινούς θορύβους (πχ κουδούνι, ηλεκτρική σκούπα, μίξερ κλπ), αποφυγή περιβαλλόντων με πολλούς θορύβους, κλείσιμο αυτιών σε θορύβους ή απλές ομιλίες, παραγωγή θορύβων ή παράξενων ήχων κλπ
ΓΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: αναζήτηση στοματικών ερεθισμών (φέρνει στο στόμα μη φαγώσιμα αντικείμενα), ισχυρή προτίμηση συγκεκριμένων γεύσεων (συνήθως γαλακτοκομικά και ζυμαρικά) , ισχυρή αποφυγή συγκεκριμένων τροφών (συνήθως κρέας, σκληρές τροφές), ισχυρή προτίμηση σε δυνατές γεύσεις (πικάντικα).
Η Αξιολόγηση των δυσκολιών αισθητηριακής ολοκλήρωσης (δυσκολίες ρύθμισης ή καταγραφής) γίνεται από Εξειδικευμένο στην Μέθοδο Εργοθεραπευτή ο οποίος και φροντίζει για την εφαρμογή αμιγώς εξατομικευμένου προγράμματος αντιμετώπισης των δυσκολιών.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ «Είναι σωστό οι γονείς να πιέζουμε το παιδί με αυτισμό για να κάνει τις δοθείσες από τους θεραπευτές εργασίες του στο σπίτι;»
Γνωρίζουμε ότι σε πρώτο βαθμό το βασικό σύμπτωμα του παιδιού με αυτισμό είναι οι διαταραχές της επικοινωνίας και της κοινωνικοποίησης και όχι οι δυσκολίες της νοητικής επίδοσης (παρ’ότι συνυπάρχουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό των παιδιών). Διεθνώς υπάρχουν πάρα πολλές θεωρίες σχετικά με το εάν το αυτιστικό παιδί θα πρέπει να πιέζεται στο να εκτελέσει δομημένες γνωστικές ασκήσεις και εάν αυτό είναι το κρίσιμο σημείο στην αντιμετώπιση των αυτιστικών συμπτωμάτων.
Σίγουρα όλες οι θεωρίες συγκλίνουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο όσον αφορά την θεραπευτική παρέμβαση: στο «δομημένο περιβάλλον». Ο όρος όμως «δομή» έχει ερμηνευτεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους από διάφορες μεθόδους και διαφόρους ειδικούς. Η γνώμη του εισηγητή είναι ότι θα πρέπει να καλλιεργείται στο παιδί το «εσωτερικό κίνητρο» για να μάθει να συνεργάζεται τόσο σε γνωστικές, όσο και αισθητικοκινητικές ή κοινωνικές δομημένες δεξιότητες.
Όπως σε όλα τα παιδιά, έτσι και στο αυτιστικό παιδί, η μάθηση θα πρέπει να περιλαμβάνει μία εσωτερική ικανοποίηση και μία εσωτερική αρχικά δόμηση και ετοιμότητα. Στην αντίθετη περίπτωση, σε όλα τα παιδιά –και πολύ περισσότερο στο αυτιστικό παιδί- η μάθηση χωρίς εσωτερικό κίνητρο δεν είναι αποτελεσματική και σαφώς δεν οδηγεί στην γενίκευση (έναν από τους πρώτιστους στόχους στον αυτισμό).
Η θεραπεία του αυτισμού υπόκειται σαφώς σε γενικές αρχές, αλλά όχι σε «χρυσούς κανόνες» ούτε σε «τυφλοσούρτες». Κάθε παιδί έχει σαφώς τις ατομικές του ανάγκες και το θεραπευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να «χτίζεται» για το κάθε παιδί με διαφορετικό και εξατομικευμένο τρόπο. Αρχικά οι γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν για την μέθοδο παρέμβασης που ακολουθείται στο παιδί τους και για το τι εννοούν οι θεραπευτές μιλώντας για την δόμησή του και θα πρέπει να αισθανθούν εμπιστοσύνη στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Εάν λοιπόν ο θεραπευτής του παιδιού καταστρώσει ένα πρόγραμμα μαζί με τον γονέα που θα περιλάμβανε και στιγμές εσωτερικής ή εξωτερικής δόμησης (ακόμη ίσως και με την μορφή κάποιου βαθμού δομημένης πίεσης), αυτό θα πρέπει να ακολουθηθεί σεβόμενοι όμως ΠΑΝΤΑ το εξατομικευμένο αισθητηριακό και εσωγενές προφίλ του κάθε παιδιού. Δεν θα πρέπει όμως ποτέ να ξεχνάμε ότι και το αυτιστικό παιδί είναι πρώτα απ’όλα παιδί που όπως όλα τα παιδιά θέλει και πρέπει να παίξει και να αυτοεκφραστεί με τον δικό του υπέροχα μοναδικό τρόπο.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ «Η ειδική δίαιτα βοηθάει το παιδί με αυτισμό;»
Με βάση τόσο την εμπειρία μου από το θεραπευτικό Κέντρο στο οποίο είμαι Διευθυντής αλλά και την γενικότερη κίνηση στον χώρο του αυτισμού, πριν από 5 χρόνια η ακολούθηση ειδικού διαιτολογίου στα παιδιά με αυτισμό δοκιμάστηκε με πάρα πολύ μεγάλη αισιοδοξία και ελπίδα από πολλούς γονείς στην Ελλάδα (με την σύμφωνη γνώμη και πολλών Ιατρικών Ειδικοτήτων).
Σε ένα σημαντικό αριθμό παιδιών που εντάχθηκαν σε πρόγραμμα ειδικού διαιτολογίου και που παρακολουθούσαν τα Προγράμματα του Κέντρου μας (6 από τα 8 παιδιά), με βάση την κοινή διαπίστωση των θεραπόντων Ιατρών, των ειδικοτήτων της θεραπευτικής ομάδας αλλά και των γονέων, τα αποτελέσματα το πρώτο 3 μηνο εφαρμογής του ειδικού διατροφικού διαιτολογίου ήταν πολύ ενθαρρυντικά, κυρίως στον τομέα της συγκέντρωσης προσοχής.
Μετά όμως από την παρέλευση αυτού του διαστήματος τα παιδιά έδειξαν σιγά σιγά να επανέρχονται στην προηγούμενη εικόνα τους. Μετά από 6 μήνες, μόνον 2 γονείς συνέχιζαν να παρακολουθούν το πρόγραμμα διαιτολογίου, αλλά μόνον ένας συνέχιζε να θεωρεί ότι το πρόγραμμα βοηθούσε το παιδί του.
Τα βασικότερα αιτήματα με τα οποία οι γονείς διέκοψαν την χορήγηση του ειδικού διαιτολογίου ήταν τα εξής:
Α. δεν έβλεπαν κάποια βελτίωση στο παιδί τους και το πρόγραμμα ήταν πολύ πιεστικά δομημένο για τους γονείς (πολύ κουραστικό χωρίς ουσιαστικά για εκείνους αποτελέσματα όπως ανέφεραν)
Β. το ειδικό διαιτολόγιο απέκλειε τα παιδιά τους από το να παρακολουθούν ανοιχτές κοινωνικές εκδηλώσεις (πχ πάρτυ κλπ) γιατί ήθελαν τα παιδιά να τρώνε τα snacks και τα γλυκίσματα που οι δίαιτες απαγόρευαν με αποτέλεσμα να ταράζονται και φυσικά να χάνουν ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδιά.
Επιπρόσθετα πρέπει να τονιστεί ότι όποιος γονέας επιθυμεί να εφαρμόσει το Ειδικό Διαιτολόγιο στο παιδί του, θα πρέπει να το κάνει ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ σε συνεργασία με τον παιδίατρό του και έχοντας πραγματοποιήσει τις απαραίτητες Ιατρικές Εξετάσεις στο παιδί του και όχι αυθαίρετα ή με απλή ενημέρωση από το διαδίκτυο.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΝΑ ΑΦΗΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΕΙ;»
Αρχικά να μην ξεχνάτε ποτέ: Έχετε ένα ΠΑΙΔΙ που έτυχε να αντιμετωπίζει το ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ φάσμα και όχι ένα ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ που έτυχε να είναι ΠΑΙΔΙ!
Ο σεβασμός της προσωπικότητάς του, των αναγκών του και του τρόπου λειτουργίας του είναι ο ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ για να μπορέσει το παιδί μου να φτάσει στο ανώτερο δυνατό δυναμικό του.
Η ΑΠΟΔΟΧΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
• ΣΕΒΑΣΤΕΙΤΕ την ανάγκη του να στερεοτυπήσει. Αναγνωρείστε το γιατί.
• ΝΑΙ. Αφήστε του περιόδους μέσα στην ημέρα να στερεοτυπεί.
• ΞΕΚΙΝΕΙΣΤΕ από την στερεοτυπία του για να την μετατρέψετε σε ΕΡΓΟ.
• ΜΗΝ ΤΟ ΤΙΜΩΡΕΙΤΕ για τις στερεοτυπίες του. Κάντε «παράπλευρη προσέγγιση» απασχολώντας το.
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ;»
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
• Χωρίς την λογική (ή με λανθασμένη λογική) του «αίτιο-αποτέλεσμα» δεν μπορεί να απαιτήσει ενέργειες ή αντικείμενα από άλλους (αυτή είναι η πρώτιστη επικοινωνιακή ενέργεια των παιδιών)
ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
• Σχετίζεται και με την κατανόηση ότι μία ενέργειά του θα τροποποιήσει μία κατάσταση του άλλου (συσχέτιση με άλλους με αναμενόμενους και κατανοητούς τρόπους)
ΚΑΠΟΙΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙ
• Δεν πρέπει να προλαβαίνουμε τις ανάγκες του παιδιού αλλά να του ζητούμε να κάνει επιλογές ή να ζητάει
ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙ
• Αρχίζουμε με τα πράγματα που ενδιαφέρουν πραγματικά το παιδί (νερό, αντικείμενα, παιχνίδια κλπ)
ΜΕΣΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
• Ομιλία, επιδερμική επαφή, νοήματα, κάρτες κλπ
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ;»
-Κατανόηση ομιλίας ( Κατανόηση εντολών, προτροπών, εννοιών)
-Μη λεκτικά συστατικά ομιλίας (Εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, προσήλωση βλέμματος κλπ)
-Επικοινωνιακή σκοπιμότητα (Κατά πόσον θέλει να μεταδώσει μία πληροφορία ή απλά είναι αυτοδιεγερτικό)
-Σημασιολογία («το προσωπικό λεξικό του παιδιού» (λέξεις, απόψεις, νοήματα)
-Πραγματολογία (Η κοινωνική χρήση της γλώσσας (ευγένεια – «παρακαλώ», χαιρετισμοί, χιούμορ, μεταφορές – «τελείωσε αυτό και καθάρισες»-, παρομοιώσεις – «ψηλός σαν το βουνό», συναισθηματικός λόγος –αναγνώριση συναισθήματος, ονομάτιση, empathy- κλπ).
-Συντακτικό(Σειρά και συμφωνία συντακτικών στοιχείων όρων (Υ-Ρ-Α) Πχ: «Θέλεις εγώ παιχνίδι»)
-Λεκτικά συστατικά συνομιλίας (Θέμα συζήτησης, αλλαγή σειράς, σύλληψη προοπτικής)
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΟ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ ΦΑΣΜΑ;»
-Έλλειψη ομιλίας ή και κατανοητής για το περιβάλλον επικοινωνίας
-Επικοινωνία με σωματικό τρόπο (τράβηγμα από το χέρι)
-Απουσία βλεμματικής επαφής
-Απουσία στις γκριμάτσες προσώπου
-Ηχολαλία
-Λεκτικές εμμονές (ερωτήσεις συνεχώς στο ίδιο θέμα)
-Επιλεκτική ομιλία (μιλάει μόνο όταν επιθυμεί εκείνο)
-Συντακτικές δυσκολίες
-Κακή χρήση του «εγώ»-«εσύ»
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ;»
• ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΣ:
Βασικό όργανο που ρυθμίζει την βραχυπρόθεσμη μνήμη.
• ΑΜΥΓΔΑΛΗ:
Βασικό όργανο που ρυθμίζει το συναίσθημα και κυριότερα τις εκδηλώσεις φόβου και ανησυχίας σε ερεθίσματα.
• ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ:
Όργανο που ρυθμίζει την ισορροπία, τον συντονισμό των κινήσεων αλλά και την βασική κεντρική επεξεργασία του βιωματικού προσανατολισμού.
• ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ:
Ελέγχει την σωματική ρύθμιση στην οργανική λειτουργία (εφίδρωση, καρδιακός ρυθμός, στομαχική λειτουργία, αίσθημα πείνας, δίψας κλπ).
–*–
ΕΡΩΤΗΣΗ: «ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ;»
Χρησιμοποιείστε οπτικές μεθόδους διδασκαλίας. Αποφύγετε εκτενείς λεκτικές πληροφορίες. (Τα αυτιστικά άτομα επικοινωνούν καλύτερα με εικόνες και γραπτές λέξεις. Εισάγετε κάρτες επικοινωνίας από πρώιμη ηλικία).
Καθοδηγείστε και διευρύνετε τις εμμονές σε επωφελείς δραστηριότητες. (η εμμονή ενός παιδιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να παρακινήσει το ενδιαφέρον του σε μαθησιακές δραστηριότητες. Εμεταλλευτείτε τις εμμονές του).
Αναπτύξετε περιοχές ταλέντων «νησίδες δεξιοτήτων» (για παράδειγμα το σχέδιο, η μουσική, η κατασκευαστικότητα. Αυτό θα ακολουθήσουν τα παιδιά στο μέλλον τους).
Θεραπεία και επίγνωση των αισθητηριακών προβλημάτων. (μην παραβλέπετε τις αοσθητηριακές ιδιαιτερότητες.Εφαρμόστε αντιμετώπιση στηριγμένη στην αισθητηριακή ολοκλήρωση από εξειδικευμένους στην μέθοδο θεραπευτές)
Ενσωμάτωση και σωματική επαφή (είναι αναγκαία η επαφή με παιδιά που έχουν επαρκή κοινωνική συμπεριφορά όσες δυσκολίες κι εάν υπάρχουν σε αυτό).
Η Πρώιμη παρέμβαση βελτιώνει την πρόγνωση. (τα αυτιστικά παιδιά πρέπει να συμμετέχουν σε πρόγραμμα οργανωμένης παρέμβασης αμέσως με την διάγνωσή τους).
Ένα οργανωμένο, προβλέψιμο περιβάλλον τάξης βοηθά τα αυτιστικά παιδιά στη μάθηση. (λόγω των υψηλών επιπέδων ανησυχίας και της υπερδιέγερσης του νευρικού συστήματος, αλλαγές σε καθημερινές ενασχολήσεις συχνά αποφέρουν θυμό και απορύθμιση).
Η σωματική άσκηση μπορεί να συντελέσει στην ελάττωση διασπαστικής συμπεριφοράς. (η βαρειά εργασία και η κινητική ενασχόληση έχουν ηρεμιστικό αποτέλεσμα για το νευρικό σύστημα).
Λογική χρήση τεχνικών μεθόδων ελέγχου συμπεριφοράς (αφού πρώτα διαφοροποίσετε προσεχτικά τι είναι άσχημη συμπεριφορά και τι είναι βιολογικά προβλήματα).
Σωστή φαρμακευτική αγωγή (να χρησιμοποιείται με το σωστό τρόπο ΜΟΝΟΝ ΟΤΑΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ για να βελτιώσει την συμπεριφορά και την ποιότητα ζωής).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα φάρμακα επιδρούν μόνο σε συμπτώματα και όχι στην αιτία των προβλημάτων
Επιπρόσθετοι προς την θεραπεία παράγοντες
• Στήριξη της οικογένειας, αλληλο-υποστήριξη γονέων
• Εάν κριθεί αναγκαίο επιβοηθητική στήριξη του παιδιού (συνοδός στο Σχολείο, συνέχεια του προγράμματος στο σπίτι)
• Συνεργασία της θεραπευτικής ομάδας με το εκπαιδευτικό πλαίσιο
Για περισσότερες ερωτήσεις επισκευτείτε τη Δ/νση https://proseggisi.gr?p=13026
