Μετάφραση/ Επιμέλεια: Πιτσικάλη Ντόρα Λογοθεραπεύτρια MSc, Κέντρο Προσέγγιση
Οι άνθρωποι οργανώνουν τις εμπειρίες τους με τη μορφή αφηγήσεων, προκειμένου να βοηθήσουν τους εαυτούς τους στην:
– Κατανόηση γεγονότων.
– Στην πρόβλεψη καταστάσεων.
– Στην λήψη αποφάσεων (Cross ,2004).
Μια προφορική αφήγηση είναι ένα είδος επανάληψης, (σε λέξεις) σε κάτι που συνέβη (μια ιστορία). Ωστόσο πρέπει να σημειώσουμε ότι μια ιστορία (όπως οι ιστορίες χρονικής ακολουθίας) αποτελεί απλά μια αλληλουχία γεγονότων. Μια αφήγηση διαφοροποιείται καθότι εξιστορεί τα γεγονότα αυτά, ίσως αφήνοντας κάποια γεγονότα έξω επειδή είναι από κάποια άποψη ασήμαντα.
Η Αφηγηματική Ικανότητα είναι σημαντική διότι:
- Αποτελεί μια κοινωνική δεξιότητα.
Οι προσωπικές αφηγήσεις ενισχύουν τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Επιπρόσθετα καθορίζουν ένα κομμάτι της ταυτότητας μας.
- Αποτελεί μια δεξιότητα ‘επιβίωσης’
Η εσωτερική/ προσωπική αφήγηση επιτρέπει :
Την σύνδεση αιτίας και αποτελέσματος (συνέπειες των πράξεών μας).
Τον σχεδιασμό μελλοντικών πράξεων μας.
Τους κανόνες που διέπουν την συμπεριφορά μας.
- Αποτελεί μια μαθησιακή δεξιότητα.
Η προφορική αφήγηση στην προσχολική ηλικία είναι προγνωστικός δείκτης της ακαδημαϊκής προόδου (Bishop & Edmundson ,1987; Naremore ,1995; Boudreau et al. ,1999).
Σύμφωνα με τους Hedberg και Westby (1993), υπάρχουν διάφοροι τύποι αφηγήσεων.
Σενάρια (Scripts): Αυτή η μορφή αφήγησης χρησιμοποιείται για την έκφραση γνωστών, οικείων, επαναλαμβανόμενων συμβάντων. Το δεύτερο πρόσωπο και ο ενεστωτικός χρόνος συνήθως χρησιμοποιούνται γι αυτή την μορφή αφήγησης.
Διηγήματα (Reacounts): Πρόκειται για την αφήγηση μιας προσωπικής εμπειρίας, συνήθως η αφήγηση αρχίζει κατόπιν ερώτησης από τον ακροατή.
Λογαριασμοί ( Accounts) : Πρόκειται για την αφήγηση μιας προσωπικής εμπειρίας, συνήθως χωρίς να έχει προηγηθεί ερώτηση. Η εμπειρία αυτή δεν είναι απαραίτητο να μοιραστεί με κάποιο ακροατή.
Γεγονότα (Event Casts): Πρόκειται για την αφήγηση μιας συνεχιζόμενης δραστηριότητας, ή την αφήγηση μιας σκηνής, ή την αφήγηση ενός μελλοντικού σχεδίου.
Φανταστικές ιστορίες (Fictional Stories): Πρόκειται για την αφήγηση μη πραγματικών γεγονότων.
Παρατίθεται μια περίληψη των αναπτυξιακών σταδίων της αφηγηματικής ικανότητας (Hedburg και Stoel-Gammon, 1986, σ.62).
Στάδιο Ι: Heaps – Σωροί (2ετών)
Το παιδί μπορεί να αφηγηθεί μια σειρά από ασύνδετες ιδέες. Συνήθως χρησιμοποιείται ενεστωτικός χρόνος, η ιδέα μπορεί να διακοπεί και το παιδί δεν χρησιμοποιεί συνδετικές φράσεις.
Παράδειγμα: “Ένα κορίτσι τρώει μπισκότα. Ο άνθρωπος πηγαίνει στο αυτοκίνητο. Το μωρό κοιμάται. “
Στάδιο ΙΙ: Sequences- Ακολουθίες (2-3ετών)
Κατά το στάδιο αυτό, το παιδί μπορεί να αρχίσει να συνδέει αυθαίρετα στοιχεία της ιστορίας μαζί. Μια ακολουθία περιέχει ένα κεντρικό χαρακτήρα, το θέμα ή το περιβάλλον.
Παράδειγμα: “Ζει με τον μπαμπά της. Ζει με τη μαμά της. Η γιαγιά και ο παππούς ζουν μαζί. Και αυτά τα τρία παιδιά ζουν με τη γιαγιά τους. Και τα δύο αυτά ζώα ζουν μαζί τους. “
Στάδιο ΙΙΙ Primitive Narratives- Πρωτόγονη Αφήγηση (3-4 ετών)
Οι Πρωτόγονες αφηγήσεις, όπως και οι Ακολουθίες, περιέχουν ένα κεντρικό χαρακτήρα, το θέμα ή το περιβάλλον της ιστορίας. Αυτό που διακρίνει αυτό το στάδιο από το προηγούμενο είναι η αναφορά του παιδιού στις εκφράσεις του προσώπου του χαρακτήρα ή στις στάσεις του σώματος του.
Παράδειγμα: «Ο μπαμπάς μου σηκώθηκε να πάει στη δουλειά. Η μαμά μου έμεινε να κοιμηθεί. Τα δύο αδέρφια μου, πήγαν να παίξουν με τα παιχνίδια τους. Το σκυλί μου, πήγε έξω. Η γατούλα μου ήρθε και με γαργάλησε και ήρθε και άρχισε το νιαούρισμα. Και τότε άρχισα να κλαίω γιατί με δάγκωσε. Και τα αδέρφια μου ήρθαν και ο Mike είπε, «Τι συνέβη;» Είπαν, «Τι συνέβη;» «Η γατούλα με δάγκωσε λίγο.” Έτσι η μαμά ήρθε και είπε, «Τι συνέβη; Ω η γάτα σε δάγκωσε. Οκ.”
Unfocused Chains- Αόριστες Αλυσίδες (4-4 1/2 ετών)
Στο στάδιο αυτό η αφήγηση του παιδιού δεν περιέχει ένα κεντρικό χαρακτήρα. Πρόκειται για μια ακολουθία γεγονότων που συνδέονται λογικά ή με σχέση αιτίου-αποτελέσματος. Οι σύνδεσμοι “και”, “αλλά,” και “γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθούν.
Παράδειγμα: “Αυτός ο άνθρωπος περπατάει. Είδε ένα σκύλο και μια γάτα και είδε και ένα κορίτσι με τη γάτα και το σκύλο. Είπε, “Γεια σας.” Αυτός περπάτησε πίσω και είπε: “Αδελφέ, έλα εδώ”. Έτσι, η γιαγιά της περπάτησε μέχρι εκεί και είπε, “Θέλεις να πάμε για χορό;” Πήγαν για χορό. Και αυτός ήταν ένας αργός χορός. Και μετά γύρισαν πίσω. Και στη συνέχεια αυτά τα δύο παιδιά ήρθαν. Και τότε η πρώτη είπε, “Δεν είμαι.” Και τότε είπε, “Τι; ” “Θέλω να πάω έξω για φαγητό.” Έτσι πήγαν έξω για φαγητό. “
Focused Chains- Εστιασμένη Αλυσίδες (5ετών)
Σε αυτό το στάδιο η αφήγηση του παιδιού περιέχει έναν κεντρικό χαρακτήρα και μια λογική αλληλουχία των γεγονότων. Τα γεγονότα που περιγράφονται σε αυτές τις αλληλουχίες λαμβάνουν τη μορφή «περιπέτειας». Ο ακροατής, όμως, καλείται να ερμηνεύσει το τέλος.
Παράδειγμα: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια μητέρα που την έλεγαν Christie. Και είχε έναν σύζυγο που τον έλεγαν Tom. Και είχαν κάποια παιδιά που τα έλεγαν Heather και Christie. Και είχαν ένα αγόρι με το όνομα Ronnie. Και η μητέρα είπε στο αγόρι να πάει έξω να παίξει. Και τότε το αγόρι γύρισε και είπε, “Μαμά μαμά έξω το σκυλί μας γαβγίζει.” “Θα πάω να δω.” Γιατί γαβγίζει; » « Δεν ξέρω γιατί γαβγίζει, Ronnie, Ronnie. Δεν ξέρω γιατί γαβγίζει. Μπορείτε να πάτε έξω να δείτε. “” Θέλει να μπει μέσα. “” Θα πάω να του ανοίξω. “
True Narrative – Πραγματική Αφήγηση
Μια πραγματική αφήγηση επικεντρώνεται γύρω από ένα περιστατικό. Υπάρχει μια πραγματική πλοκή, η ανάπτυξη του χαρακτήρα και μια πραγματική ακολουθία των γεγονότων. Υπάρχει επίσης ένα πρόβλημα στην ιστορία που έχει επιλυθεί στο τέλος.
Παράδειγμα: “Μια μέρα υπήρχε ένα αγόρι με το όνομα Bobby και ένα κορίτσι με το όνομα Sharon. Βρήκαν μια γάτα στην αυλή τους και την έβαλαν μέσα στο σπίτι. Της έδωσαν λίγο γάλα να πιει. Έπαιζαν με την γάτα και στη συνέχεια, μια κυρία ρώτησε αν κάποιος είχε δει τη γάτα της. Και τότε είπαν ότι την είχαν στο σπίτι τους. Και την πήγαν στο σπίτι της κυρίας. Και τους έδωσε από πέντε δολάρια γιατί βρήκαν την γάτα της, την πρόσεξαν και της έδωσαν γάλα. “
Οι γονείς που γνωρίζουν τα αναπτυξιακά στάδια της αφηγηματικής ικανότητας του παιδιού τους μπορούν να βοηθήσουν στην περαιτέρω ανάπτυξη τους στο σπίτι.
Μερικές ιδέες είναι οι εξής:
- Ένας γονέας μπορεί να βοηθήσει το παιδί του να αφηγηθεί τα γεγονότα της ημέρας του.
- Μπορεί επίσης να το βοηθήσει να αφηγηθεί το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας του.
- Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης ενός βιβλίου, ένας γονέας μπορεί να κάνει ερωτήσεις με σκοπό να τονίσει τα βασικά σημεία της ιστορίας (πχ. Ποιος ήταν ο πρωταγωνιστής; Τι έκανε πρώτα;) και, στη συνέχεια, να συνοψίσουν από κοινού τα σημαντικά σημεία της ιστορίας.
- Οι γονείς μπορούν ακόμα να χρησιμοποιήσουν ως ερέθισμα ένα άλμπουμ φωτογραφιών από κάποιο πρόσφατο ταξίδι και να διευκολύνουν την αφηγηματική πρακτική.
- Η αφήγηση ιστοριών από τους γονείς πριν από τον ύπνο ή κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής με το αυτοκίνητο μπορεί επίσης να είναι μια πηγή διασκέδασης για τα παιδιά και ταυτόχρονα μια ευκαιρία για τους γονείς να γίνουν παράδειγμα αυτών των δεξιοτήτων για τα παιδιά τους.
Ένας Λογοθεραπευτής μπορεί να αξιολογήσει την αφηγηματική ικανότητα ενός παιδιού και να σχεδιάσει ένα κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης, αν αυτό κριθεί σκόπιμο.
Πηγή :
http://www.speechtherapyct.com/whats_new/Child%20Narrative%20Development.pdf
FHEPS_Rosebowl_Southampton_Developing_Narrative_Skills_March_2012_-2.pdf
