Επιμέλεια : Αλεξάνδρου Στράτος. Κέντρο ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η μόνιμη ανησυχία και επωδός των γονέων: Να γίνει το παιδί μου «φυσιολογικό»! Τόσο αόριστο αλλά ταυτόχρονα και τόσο βασικό. Ας τροποποιήσουμε λίγο την ερώτηση: Λειτουργική ανεξαρτησία! Ας δούμε την πορεία της που θα ακολουθήσει αυτή η λειτουργική ανεξαρτησία και την εξέλιξή της από την πρώτη νηπιακή ηλικία μέχρι την μετ-εφηβεία στη ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ
Οι σχέσεις με τα άλλα πρόσωπα ξεκινάει από το βρέφος ακόμα. Ας δούμε την εξέλιξη του χτισίματος της σχέσης με τους άλλους ανθρώπους από την βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση όπως παρουσιάζεται στο VINELAND ADAPTIVE RESPONSES με πολύ απλό τρόπο:
(Πολλά παιδιά θα καταφέρουν αυτά που αναφέρονται στα ορόσημα πολύ νωρίτερα. Εδώ παρατίθενται οι ανώτερες ηλικίες που αναμένουμε να εμφανιστούν οι αντίστοιχες δεξιότητες)
Το βρέφος λοιπόν αρχικά κοιτάει στο πρόσωπο τον γονέα ή αυτόν που το προσέχει και παρακολουθεί (ακολουθεί με τα μάτια) κάποιον που κινείται δίπλα στην κούνια ή το κρεβάτι, για 5 δευτερόλεπτα ή περισσότερο. Σταδιακά δείχνει δύο ή περισσότερα συναισθήματα (πχ γελάει, κλαίει, τσιρίζει κτλ.) και χαμογελάει ή βγάζει ήχους όταν ένα οικείο πρόσωπο του απλώνει τα χέρια του. Σταδιακά μαθαίνει να κάνει ή προσπαθεί να κάνει κοινωνική επαφή (για παράδειγμα χαμογελάει, βγάζει ήχους, κτλ.) και αργότερα πλησιάζει ένα οικείο πρόσωπο όταν του απλώνει τα χέρια.
Καθώς μεγαλώνει, δείχνει προτίμηση για ορισμένους ανθρώπους και αντικείμενα (για παράδειγμα, χαμογελάει, απλώνει τα χέρια, κινείται προς τον άνθρωπο ή το αντικείμενο, κτλ.) και δείχνει τρυφερότητα σε οικεία πρόσωπα (πχ αγγίζει, αγκαλιάζει, φιλάει, κτλ.). Μιμείται ή προσπαθεί να μιμηθεί τις εκφράσεις του προσώπου του γονιού ή του παρόχου φροντίδας (για παράδειγμα, χαμογελάει, συνοφρυώνεται, κτλ.). Θα κινηθεί στο χώρο αναζητώντας τον γονιό ή τον πάροχο φροντίδας ή άλλα οικεία πρόσωπα και μέχρι την ένταξή του στο πρώτο εκπ/τικό πλαίσιο (Προνήπιο) δείχνει ενδιαφέρον για παιδιά της ίδιας ηλικίας (όχι μόνο τα αδέλφια του) (για παράδειγμα, τα παρακολουθεί, τους χαμογελά, κτλ.)
Στην ηλικία του Νηπιαγωγείου ξέρει να μιμείται απλές κινήσεις (για παράδειγμα, χειροκροτεί, αποχαιρετά, κτλ.) και χρησιμοποιεί κινήσεις για να δείξει χαρά ή ανησυχία για τρίτους (για παράδειγμα, αγκαλιάζει, χαϊδεύει, κρατάει το χέρι κάποιου κτλ.). Σε αυτή την ηλικία δείχνει την επιθυμία να ευχαριστήσει τους άλλους (για παράδειγμα, μοιράζεται τρόφιμα ή παιχνίδια, προσπαθεί να βοηθήσει ακόμα κι αν δεν μπορεί, κτλ.) και με τη συμπεριφορά του αναζητά φιλία με συνομήλικους (για παράδειγμα, λέει «Θέλεις να παίξουμε;» ή πιάνει ένα άλλο παιδί από το χέρι, κτλ.). Κάνει προβολές με το να μιμείται σχετικά περίπλοκες κινήσεις που εκτελεί κάποιος ενήλικας (για παράδειγμα, κάνει ότι ξυρίζεται, ότι βάφεται, ότι καρφώνει με σφυρί, κτλ.).
Στην ένταξή του στο σχολείο ήδη απαντάει σε καθημερινές ερωτήσεις που του απευθύνουν οι ενήλικες (για παράδειγμα, εάν ερωτηθεί «Τι κάνεις» απαντάει «Είμαι καλά», εάν του πουν «Τι όμορφος/η που είσαι!» λέει «Ευχαριστώ», κτλ.). Επαναλαμβάνει εκφράσεις που έχει ακούσει από ενήλικες (για παράδειγμα, «Αγάπη μου, γύρισα!», ή «Δεν έχει γλυκό αν δεν τελειώσεις το φαγητό», κτλ.) και χρησιμοποιεί λέξεις για να εκφράσει συναισθήματα (για παράδειγμα «Χαίρομαι», «Φοβάμαι», κτλ.).
Στην εφηβεία ήδη έχει «κολλητούς» φίλους ή δείχνει προτίμηση για ορισμένους φίλους (και των δύο φύλων). Καθώς προχωρά μέσα στην εφηβεία του, χρησιμοποιεί λέξεις για να εκφράσει χαρά ή ανησυχία για τρίτους (για παράδειγμα, λέει «Ναι! Νίκησες!» ή «Είσαι καλά;», κτλ.) και δρα όταν κάποιος χρειάζεται βοήθεια (για παράδειγμα, κρατάει την πόρτα ανοιχτή, σηκώνει αντικείμενα που έχουν πέσει, κτλ.). Ξέρει ήδη να αναγνωρίζει τις προτιμήσεις τρίτων (για παράδειγμα, λέει «Του Γιάννη του αρέσει το ποδόσφαιρο», «Η Ελένη δεν τρώει πίτσα», κτλ.). Τώρα πια δείχνει τα ίδια επίπεδα συναισθημάτων με άλλους γύρω του (για παράδειγμα, δεν υποτιμά ούτε υπερ-δραματοποιεί τις καταστάσεις, κτλ.) και διατηρεί άνετες αποστάσεις με τρίτους σε κοινωνικές καταστάσεις (για παράδειγμα, δεν πλησιάζει υπερβολικά σε κάποιον όταν μιλάει, κτλ.). Στις συζητήσεις του μιλάει με άλλους για κοινά ενδιαφέροντα (για παράδειγμα, για αθλήματα, τηλεοπτικές εκπομπές, σχέδια για διακοπές, κτλ.), ξεκινάει κουβέντα με ανθρώπους που γνωρίζει (για παράδειγμα, λέει: «Τι κάνετε;», «Πώς πάει;», κτλ.) και επιλέγει να μην κάνει σχόλια που προκαλούν αμηχανία, να μην λέει κακίες, και να μην κάνει αγενείς ερωτήσεις δημοσίως.
Στην ηλικία των 16 ετών συναντά τακτικά τους φίλους του και έχει λογικές απαιτήσεις από τη φιλία (για παράδειγμα, δεν απαιτεί να είναι μοναδικός/ή φίλος/η κάποιου ή να είναι οι φίλοι πάντα διαθέσιμοι, κτλ.). Είναι σε θέση πια να καταλαβαίνει ότι οι άλλοι δεν γνωρίζουν τις σκέψεις του εάν δεν τις εκφράσει και προσέχει όταν μιλάει για προσωπικά θέματα καθώς επίσης καταλαβαίνει τα υπονοούμενα ή έμμεσα σχόλια σε μία συζήτηση (πχ γνωρίζει ότι όταν κάποιος χασμουριέται μπορεί να εννοεί «Βαριέμαι» ή ότι όταν κάποιος αλλάζει γρήγορα το θέμα μπορεί να σημαίνει «Δεν θέλω να μιλήσω γι’αυτό»). Συνεργάζεται με άλλους για να σχεδιάσει ή να συμμετάσχει σε μια δραστηριότητα (πχ ένα πάρτυ γενεθλίων, μια αθλητική δραστηριότητα, κτλ.), ξεκινάει συζητήσεις με θέματα που ενδιαφέρουν άλλους (για παράδειγμα, «Ο Μιχάλης μου είπε ότι σε ενδιαφέρουν οι υπολογιστές», κτλ.), βγαίνει με μεγάλες παρέες και βγαίνει πια και μεμονωμένα ραντεβού.
