Στην οικογένεια αλλά και στον θεραπευτή αφιερωμένες αυτές οι σκέψεις. Είπα να δανειστώ από την Dianna Baumrind τους τύπους γονέων και να κάνω μία παρουσίαση των τύπων γονικής παροχής ανατροφής και της θεραπευτικής παροχής φροντίδας. Θέλησα λοιπόν να μοιράσω τη σκέψη τόσο στους γονείς όσο και στους θεραπευτές. Τι δίνουμε στο παιδί μας να μάθει ότι σημαίνει οικογενειακή σχέση, σχέση βοήθειας αλλά και δομημένη σχέση.
Ας δούμε λοιπόν αυτούς τους τύπους και ας αναλογιστούμε εμείς τι κάνουμε και τι επιθυμούμε για τα παιδιά μας:
ΤΥΠΟΣ 1. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΓΟΝΕΑΣ
Αυτός ο γονιός είναι μεν απαιτητικός προς τη δομή που διέπει το σπιτικό του και την οικογένειά του αλλά νοιάζεται για τα παιδιά του. Εξηγεί λοιπόν τη δομή και τον κανόνα από την μία και φροντίζει για την εφαρμογή τους αλλά από την άλλη ενθαρρύνει την έκφραση αντιρρήσεων, τις συζητάει και τροποποιεί εάν χρειαστεί κάποιον κανόνα εάν πραγματικά φανεί ότι ήταν αυστηρός και άδικος. Παρέχει ανεξαρτησία στα παιδιά του αλλά φροντίζει και για τη συμμόρφωση στις αξίες. Αυτοί οι γονείς έχουν τάση εξαιρετικής ικανότητας επικοινωνίας με τα παιδιά τους, αφού τόσο ο διάλογος, όσο και ο σεβασμός της ενσυναίσθησης αλλά και η αυτοέκφραση βρίσκουν τόπο μέσα σε αυτή την οικογένεια.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Όπως και ο γονέας, αυτός ο θεραπευτής φροντίζει να ορίσει μία δομή μέσα στο πλαίσιό του και στο χώρο του που θα είναι ασφαλής και ευχάριστη μεν προς το παιδί, αλλά και που θα πρέπει από την άλλη να ακολουθείται. Θα δει την αντίδραση του παιδιού ως επικοινωνία και θα προσπαθήσει τόσο να την κατανοήσει όσο και να την ερμηνεύσει, χωρίς όμως να του επιτρέψει να σπάσει τα δομικά στοιχεία. Φυσικά το παιδί έχει δικαίωμα να εκφράσει συναίσθημα –και θα το εκφράσει- αλλά διατηρώντας τη δομή και τον «κανόνα» (αυτό δεν σημαίνει δηλαδή ότι επιτρέπεται να παρεκτραπεί σπάζοντας πράγματα ή χτυπώντας κάποιον). Αυτός ο θεραπευτής συχνά θα φτιάξει τη δομή μαζί με το παιδί, θα επιτρέψει επιλογές αλλά και θα ορίσει και υποχρεώσεις εξηγώντας τη δομή και τους κανόνες και φροντίζοντας την εφαρμογή τους. Παρέχει –όπως και ο γονέας- ανεξαρτησία στο παιδί αλλά φροντίζει και για τη συμμόρφωση στις αξίες. Αυτοί οι θεραπευτές έχουν επίσης τάση εξαιρετικής ικανότητας επικοινωνίας με το παιδί και συνήθως είναι πολύ αγαπητοί σε αυτά και αποτελούν πηγή έμπνευσης στην παιδική ψυχή!
ΤΥΠΟΣ 2. ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ
ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΓΟΝΕΑΣ
Αυτός ο γονιός θεωρεί σημαντική την άσκηση εξουσίας. Βάζει μόνος του τις αρχές, είναι πολύ λίγο –έως το συχνότερο καθόλου- συζητήσιμος και εφαρμόζει το γονεϊκό μοντέλο όπως εκείνος θεωρεί σωστό χωρίς να λάβει υπόψιν τις ιδιαιτερότητες του παιδιού του. Προσκολλάται στην άσκηση εξουσίας και ελέγχει την υπακοή. Δεν εξηγεί τους κανόνες και δεν εκπέμπει τρυφερότητα. Δεν δίνει σημασία στην ενσυναίσθηση του παιδιού θεωρώντας το μικρό και ότι δεν ξέρει ακόμα («όταν μεγαλώσει τότε θα μάθει και θα έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει»). Τα παιδιά του τον φοβούνται γιατί πολλές φορές θα γίνει αυστηρά τιμωρητικός.
ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Όπως και ο γονέας, αυτός ο θεραπευτής θεωρεί σημαντική την άσκηση της «ενήλικης εξουσίας». Βάζει μόνος του τους στόχους παρέμβασης στο παιδί και εφαρμόζει το θεραπευτικό μοντέλο που ξέρει τυφλά. Δεν είναι ευέλικτος, εφαρμόζει «μέθοδο» και την τροποποιεί λίγο έως καθόλου για να «κουμπώσει» στις ιδιαιτερότητες του παιδιού. Δεν εξηγεί τους κανόνες και δεν εκπέμπει τρυφερότητα (συχνά θα ακούσετε τα παιδιά να κλαίνε κατά την θεραπευτική συνεδρία με αυτόν τον θεραπευτή). Συχνά δεν χρησιμοποιεί παρηγορητικότατα και δεν δίνει σημασία στην ενσυναίσθηση του παιδιού θεωρώντας το ως ανήμπορο και χωρίς μεγάλη δυνατότητα επιλογής. Τα παιδιά του συχνά μπορεί και να τον φοβούνται ή να μην τον συμπαθούν αφού συχνά η παρέμβασή του τα οδηγεί στη ματαίωση.
ΤΥΠΟΣ 3. ΑΝΕΚΤΙΚΟΣ
ΑΝΕΚΤΙΚΟΣ ΓΟΝΕΑΣ
Αυτός ο γονιός αγαπάει τα παιδιά του και θέλει να τα φροντίσει αλλά δεν μπορεί τόσο να ορίσει όσο και να επιβάλλει την δομή και τους κανόνες που πρέπει να ισχύσουν στο σπίτι. Μπορεί να έχει δοκιμάσει στο παρελθόν και να έχει αποτύχει, αλλά αποφεύγει πια τη σύγκρουση (δεν μπορεί να βλέπει το παιδί του στενοχωρημένο) και σπάνια απαιτεί συμμόρφωση. Πραγματικά σαστίζει στο έργο της ανατροφής του παιδιού του και δεν μπορεί να τοποθετήσει σαφή όρια μεταξύ του ορισμού «αγαπάω» και «δομώ». Είναι ο συχνότερος τύπος γονέα που θα διαμαρτυρηθεί ότι το παιδί του δεν τον υπολογίζει (κάτι φυσικό, αφού το παιδί του δεν μπορεί να κατανοήσει τον προσανατολισμό και τον σεβασμό όταν το περιβάλλον του δεν το έχει ενθαρρύνει σε αυτό).
ΑΝΕΚΤΙΚΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Όπως και ο γονέας, αυτός ο θεραπευτής νοιάζεται για το παιδί και θέλει να το βοηθήσει αλλά επίσης δυσκολεύεται τόσο να ορίσει όσο και να επιβάλλει την δομή και τον κανόνα που θα πρέπει να υπάρξει στη θεραπευτική σχέση και την θεραπευτική συνεδρία. Μη αντέχοντας πολλές φορές τη σύγκρουση, δυσκολεύεται να βοηθήσει το παιδί να οργανωθεί μέσω της δόμησης του προγράμματος και σαστίζει όταν το παιδί αρχίσει να αποδιοργανώνεται. Είναι ο συχνότερος τύπος θεραπευτή επίσης που θα διαμαρτυρηθεί γιατί δεν μπορεί να οργανώσει και να πείσει το παιδί του. Αυτός ο θεραπευτής χρειάζεται εποπτική επιβοήθηση.
ΤΥΠΟΣ 4. ΑΜΕΛΗΣ
ΑΜΕΛΗΣ ΓΟΝΕΑΣ
Αυτός ο γονιός δεν έχει απαντήσει στο ερώτημα «γιατί έκανα αυτό το παιδί;». Προσοχή γιατί πρόκειται πραγματικά για τον χειρότερο τύπο γονέα! Δεν δείχνει να νοιάζεται για τα παιδιά του. Έχει εγωκεντρική καθαρά σκέψη και προσανατολισμό, ελάχιστη έως καθόλου επικοινωνία με το παιδί του και δεν του παρέχει ευκαιρίες αυτό-έκφρασης, καθώς επίσης δεν του προσφέρει τρυφερότητα. Υπάρχει πιθανότητα να παρέχει μόνο τη στοιχειώδη φροντίδα. Το παιδί αυτού του γονέα θα υποστεί ουσιαστικά παραμέληση (υλική, ηθική, συναισθηματική), κάτι που θα το οδηγήσει σε μεγάλες δυσκολίες στην επικοινωνία του και την κοινωνικοποίησή του. Αυτός είναι ο τύπος γονέα όπου υπάρχει πιθανότητα να παρέμβει ο εισαγγελέας για παραμέληση (όπως και στον τύπο του αυταρχικού γονέα για πιθανή κακοποίηση).
ΑΜΕΛΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Όπως και ο γονέας, αυτός ο θεραπευτής δεν έχει απαντήσει στο ερώτημα «γιατί έγινα θεραπευτής;». Προσοχή γιατί πρόκειται πραγματικά για τον χειρότερο τύπο και θεραπευτή! Στην ουσία δεν νοιάζεται για τον θεραπευόμενό του. Έχει εγωκεντρική σκέψη, δεν παρέχει στην ουσία θεραπεία (αδιαφορεί, ασχολείται με άλλα ταυτόχρονα πράγματα) και ουσιαστικά δεν παρέχει θεραπευτική φροντίδα. Αγαπητοί συνάδελφοι, εάν αισθάνεστε ότι ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, σας παρακαλώ αλλάξτε άμεσα προσανατολισμό ή επάγγελμα!
Πολλές φορές έκανα την ερώτηση στον εαυτό μου σε ποιον τύπο πιστεύω ότι ανήκω. Και πολλοί γονείς συχνά με ρωτούν σε ποιον τύπο αισθάνομαι ότι ανήκουν. Κάθε γονιός, όπως και κάθε θεραπευτής χρησιμοποιεί (ευτυχώς ή δυστυχώς) κομμάτια από όλους. Ας δούμε παράδειγμα:
Ο γονιός έχει οργανώσει με σωστό και αποτελεσματικό τρόπο την μελέτη του παιδιού του δομώντας την ώρα που είναι η καλύτερη τόσο για το παιδί όσο και για το πρόγραμμά του (δημοκρατικός τύπος), έχει όμως άτεγκτες και υποχόνδριες αρχές ως προς την πχ καθαριότητα και γίνεται τιμωρητικός στο αθώο παιδικό ατύχημα (αυταρχικός τύπος), υπαναχωρεί συχνά στην απαίτηση του παιδιού να σηκώσει το μισό ράφι με τις σοκολάτες στο super market (ανεκτικός τύπος) και αφήνει το παιδί του να τρέφεται με το δηλητήριο των –υποτίθεται παιδικών- τηλεοπτικών εκπομπών βίας και τρόμου που θα το οδηγήσουν στην παιδική φοβία (αμελής τύπος).
Ο θεραπευτής εφαρμόζει με επιτυχία το διπλού συμβολαίου (από κοινού δεδομένο) πρόγραμμα δόμησης (δημοκρατικός τύπος), φωνάζει όμως όταν το παιδί κάνει λάθος στην γραφοκινητική του προσπάθεια λες και το παιδί γεννήθηκε καλλιγράφος (αυταρχικός τύπος), υπαναχωρεί συχνά στα χειριστικά παρακάλια του παιδιού (αυτά τα γλυκά «έλαααααααα») παρότι γνωρίζει ότι δεν θα του βγει σε καλό (ανεκτικός τύπος) και δεν έχει λάβει τα μέτρα ασφαλείας με το παιδί κατά το ελεύθερο παιχνίδι του (αμελής τύπος).
Αν θέλουμε ένα παιδί να είναι ευτυχισμένο, θα πρέπει να το αφήσουμε να αυτοεκφραστεί, να πιστέψει στις δυνατότητές του, να αυτοδιαχειριστεί το περιβάλλον του, να ανακαλύψει, να δεχτεί αγάπη, να επικοινωνήσει αλλά και να καταλάβει την δομή του κόσμου στον οποίο ζει. Δύσκολο; Πιθανά! Κατά την άποψή μου, μόνο ο πρώτος τύπος γονέα και θεραπευτή μπορεί να του το εξασφαλίσει αυτό!
ΣΤΡΑΤΟΣ
