Πηγή: Paula Tarver, OTR/L , June 15, 2013. http://www.childdevelopmentclub.org
Τίτλος πρωτοτύπου: A Reflection on Mirror Neurons and Why They Are so Important to Development!
Μετάφραση – Επιμέλεια κειμένου: Αλεξάνδρου Στράτος
Το 1979 ο Άντι Μέλτζοφ έκανε το πείραμα με ένα νεογέννητο μωρό. Έβγαζε τη γλώσσα του έξω στο μωρό. Το μωρό δεν ήξερε τίποτα αλλά μπορούσε να κάνει το ίδιο πράγμα. Το εγχείρημα αυτό μπορείτε να το δείτε και στην δ/νση http://www.youtube.com/watch?v=k2YdkQ1G5QI. Αυτό συμβαίνει επειδή οι καθρεπτικοί νευρώνες του μωρού ενεργοποιούνται και το βοηθούν να μιμηθεί αυτό που βλέπει. Οι άνθρωποι μαθαίνουν παρακολουθώντας και παρατηρώντας τους άλλους ανθρώπους. Οι καθρεπτικοί νευρώνες είναι σημαντικοί για την κατανόηση των δράσεων και των προθέσεων των άλλων ανθρώπων, καθώς και για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων μέσω της μίμησης. Εμπλέκονται στο σχεδιασμό και τον έλεγχο των ενεργειών, την αφηρημένη σκέψη και τη μνήμη. Καθώς τα παιδιά παρατηρούν μια ενέργεια, οι καθρεπτικοί νευρώνες ενεργοποιούνται και σχηματίζουν νέα νευρολογικά μονοπάτια σαν να εκτελούν οι ίδιοι την ενέργεια. Η αποτελεσματική δράση των καθρεπτικών νευρώνων οδηγεί σε καλή συνολική ανάπτυξη σε όλους τους τομείς και οδηγεί σε υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη και στην ικανότητα να συμπάσχουμε με τους άλλους.
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί κλαίτε σε ταινίες όταν βλέπετε κάποιον στην οθόνη να κλαίει, ή γελάτε όταν κάποιος γελάει; Και για αυτό υπεύθυνοι και πάλι είναι οι καθρεπτικοί νευρώνες. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που φαίνονται να έχουν πιο ενεργούς καθρεπτικούς νευρώνες, τείνουν να έχουν καλύτερη συναισθηματική κατανόηση. Ο παλιός μύθος «το χασμουρητό είναι μεταδοτικό» ή «το γέλιο είναι μεταδοτικό» προέρχεται από την ενεργοποίηση των καθρεπτικών νευρώνων χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Όταν κάποιος μας χαμογελά, είναι δύσκολο να αντισταθούμε στο να ανταποδώσουμε το χαμόγελο.
Η δυσλειτουργία των καθρεπτικών νευρώνων εντοπίζεται σε παιδιά με καθυστερήσεις στις συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, γλωσσικές δεξιότητες, γνωστικές δεξιότητες και αδρές κινητικές δεξιότητες. Έχουν δυσκολία να αναγνωρίσουν τη μη-λεκτική επικοινωνία, τις χειρονομίες, τις εκφράσεις του προσώπου για να λάβουν και από αυτούς τους τομείς πληροφορίες. Επίσης δυσκολεύονται να μείνουν σε συγχρονισμό στην δράση ενός άλλου ατόμου και να συν-ρυθμίσουν τη συμπεριφορά και την προσοχή τους σε άμεση ανταπόκριση με τις δράσεις του άλλου ατόμου. Η από κοινού ρύθμιση είναι η ικανότητα να γνωρίζουν πότε είναι η σειρά τους στη δραστηριότητα και επίσης να αντιδρούν κατάλληλα σε χειρονομίες αλλά και στην ομιλία του άλλου ατόμου.
Οι γονείς μπορούν να ξεκινήσουν την ενεργοποίηση των καθρεπτικών νευρώνων στα μωρά τους νωρίς. Από τη γέννηση έως τους 2 μήνες, το επίκεντρο της προσοχής του βρέφους είναι η συναισθηματική πρόσωπο με πρόσωπο σύνδεση με τους άλλους. Ένας καλός τρόπος για την προώθηση της καθρεπτικής δραστηριότητας σε αυτή την ηλικία, είναι να τοποθετήσετε το βρέφος στο στομάχι του πάνω από μια μπάλα γιόγκα με το μωρό να σας βλέπει. Κρατώντας το μωρό από τους αγκώνες για τη στήριξη των ώμων και τους αγκώνες σε γωνία 90 μοιρών, όταν κουνήσετε σιγά-σιγά το μωρό εμπρός και πίσω και στη συνέχεια από τη μία πλευρά στην άλλη, αυτό θα ενεργοποιήσει τους μυς της πλάτης, του αυχένα και των ώμων για να μπορέσει το βρέφος να σηκώσει το κεφάλι του και να εξετάσει το πρόσωπό σας. Στη συνέχεια, μπορείτε να τοποθετήσετε το βρέφος σε όρθια καθιστή θέση επάνω στη μπάλα, κρατώντας το με τα δύο χέρια να τοποθετούνται σε κάθε πλευρά του κορμού του. Απαλά αναπηδήσετε το μωρό στην μπάλα, ενώ μιλάτε και τραγουδάτε. Στη συνέχεια, δώστε κλίση εμπρός και πίσω και στη συνέχεια από τη μία πλευρά στην άλλη. Τέλος, μπορείτε να βάλετε το βρέφος στην ύπτια θέση και σιγά-σιγά να το κινείτε πίσω και εμπρός καθώς και από τη μία πλευρά στην άλλη και σε μια κυκλική κίνηση. Αυτό παρέχει αιθουσαίο ερεθισμό το οποίο διεγείρει τη νευρική ενεργοποίηση και συνδεσιμότητα.
Όσο πιο μεγάλη νευρική δραστηριότητα λαμβάνει χώρα, τόσο αυξάνει η επίγνωση του μωρού για το περιβάλλον του και τόσο πιο πολύ θέλει να εξερευνήσει και να αλληλεπιδράσει με αυτό. Λόγω του χρόνου που δίνεται, της σχέσης πρόσωπο με πρόσωπο και της εμπιστοσύνης που έμαθε το μωρό να αναπτύσσει, εμφανίζεται ένας ισχυρός δεσμός εμπιστοσύνης μεταξύ του μωρού και του φροντιστή του.
Από τους 3 έως τους 5 μήνες, το μωρό μαθαίνει να αναφέρεται και να ερμηνεύσει το πρόσωπο ενός ενηλίκου και τη γλώσσα του σώματος για να λάβει πληροφορίες. Το 70% της γλώσσας ερμηνεύει τη μη λεκτική επικοινωνία. Τα συναισθήματα και η ανταλλαγή εμπειριών είναι η «κόλλα» που κολλά τη σχέση και προωθεί την αμοιβαία επικοινωνία. Αυτός ο εναλλασσόμενος «χορός» μεταξύ του φροντιστή και του μωρού είναι η πρώτη δυναμική διαντίδραση που αντιμετωπίζει το μωρό.
Το κρυφτούλι (κουκου-τσα) είναι ένα σπουδαίο παιχνίδι για να προωθηθεί η ανταλλαγή συναισθημάτων και η κοινωνική αλληλεπίδραση. Προωθεί ένα συναισθηματικό «χορό» που συνεχίζεται μεταξύ του μωρού και φροντιστή. Αυτό είναι που πυροδοτεί τους καθρεπτικούς νευρώνες, συμβάλλοντας στην βελτίωση της βλεμματικής επαφής και αναγνώριση των εκφράσεων του προσώπου αναφοράς. Ένα μωρό πρέπει να είναι σε θέση να «διαβάζει» το πρόσωπο ενός γνωστού ενήλικα τις στιγμές της αβεβαιότητας και να διαβάζει επίσης τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τις χειρονομίες του ενηλίκου για να γνωρίζει αν είναι ασφαλές ή σε κίνδυνο. Η κοινωνική συσχέτιση προκύπτει όταν ένα μωρό παρατηρεί την αντίδραση του προσώπου ενός ενήλικα για την έγκριση και την ασφάλεια. Αυτό είναι το θεμέλιο για την συναισθηματική ασφάλεια. Τα μωρά μαθαίνουν ότι μπορούν να κρίνουν την κατάσταση του κόσμου τους μέσα από τις οπτικές ενδείξεις που παρατηρούν στο πρόσωπο του φροντιστή τους.
Περίπου στους 10 έως 12 μήνες, το μωρό αρχίζει να συγχρονίζει τις δράσεις κατά τη διάρκεια απλών σωματικών παιχνιδιών ανταπόδοσης όπως το να «κολλήσετε 5», το «μασάζ αραχνούλας» και το κρυφτούλι. Το μωρό παρακολουθεί πότε είναι η ώρα να αντιδράσει, ώστε να συνεχίσει να παραμένει συντονισμένο με έναν εταίρο. Αδημονεί για νέα ερεθίσματα για να ανταλλάξει τον ενθουσιασμό του. Είναι σημαντικό για τους γονείς να υπερβάλλουν στις εκφράσεις του προσώπου τους, τις χειρονομίες και τον τόνο της φωνής τους για να αυξήσουν τον ενθουσιασμό και τη «δέσμευση» του μωρού για την εκμάθηση της σειράς και των βημάτων του παιχνιδιού. Κατά τη διάρκεια αυτών των δραστηριοτήτων το μωρό είναι σε θέση να έχει την αίσθηση του συγχρονισμού με τον «σύντροφό» του, ταιριάζουν τις δράσεις του με τις δράσεις του εταίρου. Το μωρό μαθαίνει τι σημαίνει να βγει έξω από το συγχρονισμό και στη συνέχεια, πώς να επιστρέψει σε αυτόν. Ένα καλό παράδειγμα από τον δικό μας «κόσμο των ενηλίκων» για να γίνει αυτό κατανοητό, είναι όταν βρίσκεστε σε ένα γλέντι και θέλετε να μπείτε στη γραμμή του χορού: Θα πρέπει να μπείτε στο χορό και ταυτόχρονα να φτάσετε γρήγορα σε συγχρονισμό με τον ρυθμό και το χρονοδιάγραμμα του χορού για να ταιριάζουν τα βήματά σας με όλους τους άλλους που χορεύουν δίπλα σας.
Καθώς τα παιδιά φτάσουν στο νηπιαγωγείο, θα θέλουν να ταιριάξουν τη δράση τους με αυτό που βλέπουν να κάνουν τα άλλα παιδιά (που κάθονται, που ζωγραφίζουν, που περιμένουν, που τρέχουν, που φωνάζουν, που γελάνε, που τραγουδούν κλπ).
Με την παροχή των δραστηριοτήτων και τις ασκήσεις διέγερσης των καθρεπτικών νευρώνων, πολλά από τα αναπτυξιακά ζητήματα που συνηθέστερα βρίσκονται σε διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, μπορεί να αντιμετωπιστούν στην πρώιμη ακόμη ηλικία. Όταν οι γονείς, με την βοήθεια του Εργοθεραπευτή λαμβάνουν μια δυναμική, προληπτική και φυσική προσέγγιση για την ανατροφή των παιδιών τους από την πρώιμη ακόμη ηλικία, είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να τα βοηθήσουν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.
