“ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ”
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΡΑΤΟΣ.
(Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ 4Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ 2-3/2/2008)
Η δυσγραφία είναι μία νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην γραφή. Η δυσκολία αυτή προκαλεί στο γράψιμο του ατόμου παραμορφώσεις ή λάθη. Στα παιδιά εμφανίζεται όταν πρωτο-ενασχολούνται σε δραστηριότητες γραψίματος. Κάνουν γράμματα με λάθος μέγεθος ή και κατεύθυνση ή γράφουν λανθασμένες και με ορθογραφικά σφάλματα λέξεις παρά τις οδηγίες για το αντίθετο. Τα παιδιά με αυτή την διαταραχή πιθανά έχουν και άλλες δυσκολίες μαθησιακές αλλά συνήθως δεν έχουν κοινωνικές δυσκολίες. Οι περιπτώσεις δυσγραφίας στους ενήλικες συνήθως εμφανίζονται μετά από κάποιο τραυματισμό. Επιπρόσθετα με την φτωχή γραφοκινητικότητα η δυσγραφία χαρακτηρίζεται και από λανθασμένο ή παράξενο συλλαβισμό και παραγωγή λανθασμένων λέξεων (πχ χρησιμοποιούν την λέξη «παιδί» αντί για «αγόρι»). Η αιτιολογία αυτού είναι άγνωστη.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ
Ο Ε. είναι ένας έφηβος που γεννήθηκε τέλη Σεπτεμβρίου του 1994. μαθητής της Α΄Γυμνασίου όταν ήρθε στο Κέντρο μας για αξιολόγηση. Η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε μετά από αίτημα της οικογένειάς του ότι «δυσκολευόταν στο γράψιμο παρ’ ότι ήταν άριστος μαθητής στα προφορικά». Ανέφεραν ότι οι καθηγητές του δεν κατανοούσαν τι έγραφε με αποτέλεσμα να είναι έντονα προβληματισμένοι για το τι βαθμό να του βάλουν στους ελέγχους.
Οι γονείς ανέφεραν ότι είχε ήδη διαγνωστεί από Νευρολόγο ότι αντιμετώπιζε «ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΙΝΗΣΕΩΝ» από όταν πήγαινε Β΄ Δημοτικού αλλά δεν τους είχε ζητηθεί Εργοθεραπευτική παρέμβαση. Παρ’όλα αυτά, τα γραπτά του παιδιού χειροτέρευαν και αποφάσισαν να απευθυνθούν μόνοι τους σε Εργοθεραπευτή.
Στην συνέντευξη με τον Ε. παρουσία των γονέων του, αναγνώριζε ότι δεν μπορεί να γράψει καλά γράμματα κατά την διάρκεια κύρια της γραπτής έκφρασης και επιθυμούσε να διορθωθεί. Ανέφερε επίσης ότι δυσκολευόταν πολύ
να συνδυάσει την προσπάθειά του να εκφραστεί, να γράφει ορθογραφημένα και να γράφει καλά γράμματα. Έδειχνε απογοητευμένος και με”flight” συμπεριφορές.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΗΣ:
Λόγω της ηλικίας του παιδιού, δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πολλά από τα test που έχει στα χέρια του ο Εργοθεραπευτής για την διάγνωση της δυσγραφίας. Χρησιμοποιήθηκαν λοιπόν τα κάτωθι test:
Ελληνικές Κλίμακες του Weschler για παιδιά (WISC III)q
ΠΝ 111%
ΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ 120%
ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ 80%
“BRUININKS OSERETSKY TEST OF MOTOR PROFICIENCY”
ΔΥΝΑΜΗ 49%
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ 61%
ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 65%
ΕΠΙΔΕΞΙΟΤΗΤΑ ΑΝΩ ΚΟΡΜΟΥ 71%
ΑΜΦΙΠΛΕΥΡΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ 86%
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΑΝΩ ΚΟΡΜΟΥ 102%
ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ 102%
MATRIX ANALOGIES TEST
ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΦΟΡΜΑΣ 130%
ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ 110%
ΣΕΙΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ 130%
ΟΠΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΩΡΟΥ 100%
ΤΥΠΟΙ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑΣ (Ruthmary Deuel)
ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΑΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ (δυσαναγνωσία ελεύθερης γραφής, δυσκολίες αντιγραφής γραπτού κειμένου και αντίθεσης δακτύλων, καλή προφορική ορθογραφία, καλή ζωγραφική)
TVPS REVISED (εφήβων)
ΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ 120%
ΟΠΤΙΚΗ ΜΝΗΜΗ 120%
ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗ ΘΕΣΗ ΧΩΡΟΥ 40%
ΕΙΚΟΝΑ-ΦΟΝΤΟ 90%
ΟΠΤΙΚΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ 140%
ΟΠΤΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΣΕΙΡΑΣ 100%
ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΦΟΡΜΑΣ 130%
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑΣ
-Απουσία τονισμού
-Τα γράμματα δεν πατούν στις γραμμές
-Απρόσεκτα σφάλματα (καλάθι, καλάθει)
-Κακή χρήση στίξης
-Κακή στάση σώματος (σκύβει πολύ)
-Αργή γραφή
-Δυσκολίες cursive
-Δυσκολίες αυτό-διόρθωσης στην επανα-ανάγνωση
-Κάθετη κατεύθυνση (απουσία στρογγυλότητας)
-Μετατροπή σύλληψης (από ΔΤ σε τυλιγμένο αντίχειρα)
Τα αποτελέσματα συμφωνούσαν με την αρχική διάγνωση. Επρόκειτο για «ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ ΔΥΣΠΡΑΞΙΑΣ»
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ:
αφού εξηγήθηκαν οι δυσκολίες στον Ε, έπρεπε να προχωρήσουμε στο 2ο και σημαντικότερο βήμα: να χτίσουμε το θεραπευτικό συμβόλαιο. Για τον έφηβο το πρώτο δεδομένο για την έναρξη της θεραπείας είναι η δημιουργία σχέσης, η αποδοχή της δυσκολίας και η εξεύρεση λύσεων. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα από όλα ο έφηβος να επιθυμεί την λύση. Ευτυχώς ο Ε ήταν ένα παιδί που επιθυμούσε την λύση των δυσκολιών του και αυτό διευκόλυνε πολύ τα πράγματα.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ:
συναποφασίστηκε ότι η παρέμβαση θα περιλάμβανε επισκέψεις του παιδιού στον θεραπευτικό χώρο 1φ/εβδομάδα με ταυτόχρονες οδηγίες στο σπίτι. Όποτε κρινόταν από κοινού σκόπιμο θα παρευρίσκονταν και οι γονείς του στην θεραπεία για να παρακολουθούν την εξέλιξη του παιδιού τους. Ο Ε δέχτηκε όλα τα παραπάνω.
ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ-ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΤΟΥ:
Αναγνώρισε τις δυσκολίες του στα εξής κομμάτια:
Οπτικοκινητικό έλεγχο
Δύναμη
Ισορροπία
Επιδεξιότητα άνω κορμού
Κατασκευαστική πράξη
Δυσκολίες διόρθωσης λαθών κατά την επανα-ανάγνωση του κειμένου
Κακή στάση σώματος κατά την γραφή κύρια (floppy εικόνα)
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ:
Εντοπισμός ορθογραφικών λαθών σε κείμενο γραμμένο από τον Εργοθεραπευτή με χρόνο (πόσα λάθη μπορούσε να βρει σε 1΄)
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΙΔΕΑΣΜΟΥ:
Παρομοίωση γραμμάτων με σχήματα
Ταύτιση γραμμάτων με σχήματα
Γνωστικές ασκήσεις (πχ «βρες μου σε 2΄όσες περισσότερες χρήσεις μπορείς να κάνεις με ένα. . . {πχ σφυρί})
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ:
Περιέγραψέ μου πώς τηγανίζεις αυγά
Δείξε μου πώς πχ κόβεις με το μαχαίρι το ψωμί (προβολή)
Εργασίες με κλειστά μάτια
Βρες μου μία θέση που. . . (πχ το δεξί σου πόδι βρίσκεται πιο ψηλά από το κεφάλι σου)Κόψιμο χαρτιού με ψαλίδι επάνω στον ανάγλυφο δρόμο
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ – ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ:
Βελτίωση στάσης σώματος κατά την γραφή
Ενίσχυση εκτεινόντων
Ενίσχυση στροφών κορμού στην όρθια θέση και κατά την καθιστή
Βελτίωση παλαμιαίας συγκράτησης αντικειμένων και περιαγωγής δακτύλων (πχ τοποθέτηση πολλών κερμάτων σε κουμπαρά με ο 1 χέρι)
Χρήση πολλαπλής γραφής με καρμπόν για αύξηση της δύναμης γραφής
Για θέματα ισορροπίας και δύναμης δόθηκαν σαφείς οδηγίες σε Πτυχιούχο Γυμναστικής Ακαδημίας που είχε αναλάβει 1φ/εβδομάδα να «εκγυμνάζει το παιδί στο σπίτι. Το πρόγραμμα εποπτευόταν από τον Εργοθεραπευτή.
ΠΕΡΑΣΜΑ ΜΕΣΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ:
Ασκήσεις περάσματος μέσης γραμμής κατά την γραφή
Περιαγωγικές ασκήσεις στο μετωπιαίο επίπεδο για την αύξηση της κυκλικότητας στην κίνηση
Οπτικό πέρασμα μέσης γραμμής (σταθερό κεφάλι και αναγνώριση διαφορών σε 2 εικόνες
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ:
Δραστηριότητες που προκαλούσαν τον Ε (θυμίζουμε ότι είναι ένα πολύ έξυπνο παιδί)
Βελτίωση αισθητικής αντίληψης του γραπτού του
Κατά τακτά διαστήματα επαναξιολόγηση του πώς τα καταφέρνει στα γραπτά του στο Σχολείο
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ:
Γραφαισθησία
Απτική αναγνώριση
Απτική διάκριση
ΧΡΟΝΙΣΜΟΣ:
Ασκήσεις με χρονόμετρο (καταμέτρηση λαθών σε σχέση με τον χρόνο)
Γενικά του Ε του άρεσε πολύ να δουλεύει με χρόνο επιτυγχάνοντας τα δικά του «ατομικά ρεκόρ»
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ:
Επιπρόσθετα οι γονείς συζήτησαν με την Ψυχολόγο του Κέντρου για τους τρόπους που έπρεπε να συμπεριφερθούν στον Ε για τις δυσκολίες του και για άλλα θέματα εφηβείας που μπορεί να επηρέαζαν την απρόσκοπτη πρόοδο του παιδιού
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Η παρέμβαση διήρκεσε 7 μήνες παρέμβασης (Οκτώβριος 2006 έως Απρίλιος 2007). Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά όσον αφορά τόσο την ποιότητα της γραφής όσο και το συναίσθημα του παιδιού.
Η παρέμβαση είχε θεαματικά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα δεν ήταν μόνο στην επιμέρους επίδοση των test. Τα πρακτικά αποτελέσματα της βελτίωσης αρχικά τα αναγνώρισε ο ίδιος ο έφηβος. Αντιστοίχως αναγνώρισαν την βελτίωση οι καθηγητές του εφήβου και η οικογένειά του. Πολύ σημαντικό επίσης ήταν ότι ο Ε με το πέρας του προγράμματος παρέμβασης ήταν πολύ αλλαγμένος και σαν παιδί. Είχε τονωθεί πολύ η αυτοπεποίθησή του και είχε οριοθετήσει πολύ την συμπεριφορά του.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΓΡΑΦΗΣ:
Έδωσα στον έφηβο την κάρτα μου και του είπα ότι για οποιαδήποτε περαιτέρω βοήθεια βρίσκομαι στην διάθεσή του και τον ευχαρίστησα για την συνεργασία.
Επίλογος:
Η Εργοθεραπεία είναι η μοναδική θεραπευτική ειδικότητα που μπορεί να παρέμβει εξειδικευμένα στην δυσγραφία που οφείλεται σε γενικευμένη δυσπραξία. Οι τομείς παρέμβασης επικεντρώνονται στα εξής:
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ε/Θ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ-ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
– ΔΙΟΡΘΩΣΗ-ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΚΙΝΗΣΗΣ-ΣΤΑΣΙΚΟΤΗΤΑΣ
– ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΩΜΑΤΟΣ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΙΔΕΑΣΜΟΥ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
– ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ
– ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ
ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
•Ηλικία διάγνωσης και έναρξης παρέμβασης
•Δευτερογενή συμπτώματα (ΔΕΠ-Υ, παράλληλες δυσκολίες μνήμης, μάθησης, ικανότητας αυτοματοποίησης κλπ)
•Συνεργασία με γονείς, εκπαιδευτικούς
•Συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού
Όσο νωρίτερα ξεκινά η θεραπευτική παρέμβαση, τόσο θεαματικότερα είναι τα αποτελέσματα.
Όμως με τις κατάλληλες συνθήκες και το αίτημα του ασθενούς, η δυσγραφία μπορεί να βελτιωθεί –ή και να αποκατασταθεί- ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία.
