Lynn Meltzer and Michael Greschler, Research Institute for Learning and Development
Μετάφραση, επιμέλεια στα Ελληνικά: Αλεξάνδρου Στράτος.
«Η απόδοση του Mike ήταν απρόβλεπτη όλο το χρόνο! Είναι έξυπνος και δημιουργικός και οι δάσκαλοι του αναφέρουν ότι συμμετέχει στα μαθήματα της τάξης. Ωστόσο, η δουλειά στο σπίτι είναι μια καθημερινή μάχη. Οι εκπαιδευτικοί του Mike μου είπαν πρόσφατα ότι συχνά αργεί με τις εργασίες του και είναι τεμπέλης». (Μητέρα παιδιού 5ης Δημοτικού).
Η ακαδημαϊκή επιτυχία στα σχολεία του 21ου αιώνα , συνδέεται όλο και περισσότερο με την εκπαίδευση των παιδιών σε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων που βασίζονται στη χρήση των στρατηγικών εκτελεστικής λειτουργίας. Ο κρίσιμος ρόλος της εκτελεστικής λειτουργίας ξεκινά στην προσχολική ηλικία και αυξάνεται καθώς οι μαθητές συνεχίζουν να φοιτούν στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, όπου και αυξάνονται οι μαθησιακές απαιτήσεις και περιλαμβάνουν την δεξιότητα να κάνουν περίληψη, να κρατούν σημειώσεις και να γράφουν διαγωνίσματα. Η επιτυχία εξαρτάται από την ικανότητα των μαθητών να σχεδιάζουν, να οργανώνουν και να ιεραρχούν τις υποχρεώσεις τους, τα υλικά, και τις πληροφορίες, να ξεχωρίζουν τις βασικές ιδέες από τις λεπτομέρειες, να σκέφτονται με ευελιξία, να απομνημονεύουν και να παρακολουθούν οι ίδιοι την πρόοδό τους. Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν πώς σκέφτονται και μαθαίνουν και να τα διδάξουμε να χρησιμοποιούν στρατηγικές σε πέντε μεγάλες περιοχές της εκτελεστικής λειτουργίας:
• Μετατόπιση / ευελιξία σκέψης
• Οργάνωση
• Καθορισμός προτεραιότητας
• Ανάπτυξη της μνήμης εργασίας
• Αυτό-επίβλεψη / αυτό-διόρθωση
Ο αντίκτυπος της Αδυναμίας στις Εκτελεστικές Λειτουργίες στην Ακαδημαϊκή επίδοση.
«Όταν έχω να γράψω κάτι σε ένα χαρτί, προσπαθώ να γράψω, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πώς να κάνω το μυαλό μου ξεκολλήσει. Απογοητεύομαι τόσο πολύ όταν μετά από μια ώρα έχω γράψει μόνο μερικές φράσεις, που τελικά τα παρατάω». (John, Α Γυμνασίου)
Όταν οι μαθητές σαν τον John πρέπει να συντονίσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για τις εργασίες όπως η γραφή ή η ολοκλήρωση μακροπρόθεσμων σχεδίων, συχνά «κολλάνε», οι πληροφορίες «φράζουν», και αγωνίζονται για να παράξουν αποτέλεσμα.
Αυτό το μοντέλο του «φραγμένου χωνιού» (“clogged funnel” (Meltzer, 2007, 2010) εξηγεί καλύτερα τις αυξημένες δυσκολίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με αδυναμίες στην εκτελεστική λειτουργία, αφού συχνά:
• δυσκολεύονται πολύ στα καθήκοντα ανοιχτής ημερομηνίας (π.χ να οργανώσουν τα ημερολόγιά τους), επειδή δεν είναι σε θέση να δώσουν προτεραιότητα και να οργανώσουν τα διάφορα στάδια της εργασίας
• έχουν δυσκολία στη μετατόπιση μεταξύ των διαφόρων πτυχών της εργασίας (π.χ., η μετάβαση από τη διάρθρωση στον γραπτό λόγο, από ένα ακαδημαϊκό θέμα στο άλλο, ή από τον μαθηματικό υπολογισμό στον έλεγχο της απάντησης)
• υπερ-επικεντρώνονται (δίνουν μεγάλη και χωρίς λόγο έμφαση) στις λεπτομέρειες, αγνοώντας την μεγαλύτερη εικόνα
• αγωνίζονται για να κρατήσουν σημειώσεις ή να υπογραμμίσουν επειδή χάνουν κομμάτια από τις κύριες ιδέες
• έχουν δυσκολία στον έλεγχο της εργασίας τους χωρίς δομή ή καθοδήγηση
• ξεχνούν να ολοκληρώσουν την εργασία τους
Οι μαθητές που δεν μπορούν να «βγουν από το αδιέξοδο το χωνί» μπορεί να έχουν δυσκολία να δείξουν αυτά που ξέρουν. Οι βαθμοί τους συχνά δεν αντικατοπτρίζουν την ικανότητά τους και, παρά την προσπάθειά τους, συχνά χαρακτηρίζονται από τους άλλους ως “τεμπέληδες”. Καθώς προχωρούν στο Γυμνάσιο και Λύκειο, όπου οι απαιτήσεις για την αύξηση της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας γίνονται ακόμα μεγαλύτερες, συχνά απογοητεύονται, χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, και, σαν αποτέλεσμα, κάνουν λιγότερη προσπάθεια στο Σχολείο.
Στρατηγικές εκτελεστικής λειτουργίας
«Η επιτυχία μου οφείλεται στις στρατηγικές που έμαθα και την εμπιστοσύνη και την αυτο-κατανόηση απέκτησα όταν χρησιμοποίησα τις στρατηγικές και πήρα υψηλότερους βαθμούς». (Sarah, Β Λυκείου)
Οι στρατηγικές εκτελεστικής λειτουργίας παρέχουν ένα σημαντικό θεμέλιο για τη βελτίωση της ακαδημαϊκής επίδοσης των μαθητών: Την εμπιστοσύνη στην προσπάθεια. Οι μαθητές σαν τη Sarah που χρησιμοποιούν στρατηγικές μπορούν να αναπτύξουν μια βαθύτερη κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών τους και να αρχίσουν να βλέπουν τη βελτίωση στους βαθμούς τους. Ενθαρρύνετε λοιπόν το παιδί ή τον έφηβο να χρησιμοποιεί στρατηγικές και έτσι να έχουν πάντα τις ακόλουθες αρχές κατά νου:
• Μην υποθέσετε ότι το παιδί σας αυτονόητα ξέρει πώς να χρησιμοποιήσει μια στρατηγική.
• Τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να μάθουν πότε να χρησιμοποιούν ποιες στρατηγικές και σε ποια πλαίσια. Δεν λειτουργούν όλες οι στρατηγικές όλες τις ώρες.
• Γνωρίζετε το παιδί σας! Βοηθήστε το παιδί σας να προσαρμόσει τις στρατηγικές που λειτουργούν καλύτερα, έτσι ώστε αυτές οι τεχνικές να γίνουν πιο ουσιαστικές.
Στη συνέχεια παρατίθενται κάποιες στρατηγικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ξεκινώντας.
Η ρύθμιση στόχου
– Βοηθήστε το παιδί σας να θέσει εφικτούς στόχους, που είναι σαφώς καθορισμένοι.
– Σπάστε τους στόχους σε μικρότερα βήματα και συζητείστε για εναλλακτικές προσεγγίσεις.
Μετατόπιση / ευελιξία σκέψης
– Δώστε στο παιδί σας αστεία, αινίγματα και λογοπαίγνια που είναι απολαυστικοί τρόποι μάθησης για να μετακινηθεί μεταξύ των διαφορετικών εννοιών.
– Διδάξτε στο παιδί σας να σκεφτεί ευέλικτα κατά την επίλυση μαθηματικών προβλημάτων, συγκρίνοντας τις εκτιμήσεις τους με τις απαντήσεις τους στα λεκτικά προβλήματα ή συζητώντας μια ποικιλία προσεγγίσεων σε ένα πρόβλημα.
Οργάνωση ιδεών
– Ενθαρρύνετε το παιδί σας να χρησιμοποιήσει υπογραμμίσεις, περιγράμματα, γραφικά ή ιστούς για να οργανώσει τις ιδέες για ένα μεγάλο έργο ή μία μεγάλη υποχρέωση.
– Ενθαρρύνετε το παιδί σας να χρησιμοποιεί σημειώσεις δύο ή τριών στηλών κατά την ανάγνωση ή τη μελέτη του.
Οργάνωση υλικών
-Εργαστείτε με το παιδί σας για να αναπτύξει ένα σύστημα οργάνωσης υλικού σε φακέλους, ντοσιέ και συρτάρια.
-Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει ένα συγκεκριμένο χώρο/τόπο για την ολοκλήρωση κάποιων σχολικών υποχρεώσεων.
– Ενθαρρύνετε το παιδί σας να καθαρίζει το χώρο του και τα αρχεία του μία φορά την εβδομάδα.
– Φτιάξτε ένα χώρο στο σπίτι για να αποθηκεύει παλιές εργασίες που μπορεί να χρειάζονται σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Καθορισμός Προτεραιότητας
-«Σπάστε» την μεγάλη εργασία που έχει να κάνει το παιδί σε μικρότερες ώστε να ολοκληρώνει συγκεκριμένα κομμάτια και να γνωρίζει ποια μένουν και πόσο διαρκούν για να αποφύγετε εργασίες την τελευταία στιγμή.
Ανάπτυξη της μνήμης εργασίας
-Ενθαρρύνετε το παιδί σας να δημιουργήσει τη δική του χαζούλα φράση, ή να φτιάξει ακρωνύμια, ή κινούμενα σχέδια για να θυμάται καλύτερα κάποιες πληροφορίες.
-Βοηθήστε το παιδί σας να δημιουργήσετε τραγουδάκια, ιστορίες, και ακρωνύμια για να θυμάται τα βήματα που εμπλέκονται στην ολοκλήρωση και τον έλεγχο των γραπτών εξετάσεων και των μαθηματικών προβλημάτων.
Αυτό-επίβλεψη / αυτό-διόρθωση
-Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να ελέγχουν την εργασία τους πριν ασχοληθούν με άλλη. Βοηθήστε το παιδί σας να αναπτύξει εξατομικευμένες λίστες ελέγχου για να διορθώνει τα πιο συνηθισμένα λάθη του.
Ενθαρρύνοντας τα παιδιά και τους εφήβους να χρησιμοποιούν στρατηγικές εκτελεστικής λειτουργίας μπορούμε να τα βοηθήσουμε να αισθανθούν καλύτερα και να οργανώσουν καλύτερα τόσο τις σχολικές τους εργασίες, όσο και την καθημερινότητά τους.
