Αλεξάνδρου Στράτος. Κέντρο Προσέγγιση.
Έχετε προσέξει παιδιά που σας έχει δημιουργηθεί η ανάγκη να τους πείτε «πιο γρήγορα!». Μπορεί να είναι πολύ εύστοχα στην απάντησή τους αλλά δείχνουν να χρειάζονται περισσότερο χρόνο από τους συνομηλίκους τους για να απαντήσουν είτε σε λεκτική, είτε σε πρακτική/κινητική, είτε σε οπτικοχωρική πρόκληση.
Μήπως λοιπόν το παιδί σας
-χρειάζεται μία ώρα για να κάνει την εργασία μαθηματικών που άλλα παιδιά θα χρειαζόντουσαν 20 λεπτά;
-συχνά αποτυγχάνει στα τεστ, ακόμη κι αν γνωρίζει το υλικό;
-δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες πολλών βημάτων, ειδικά όταν υπάρχει πίεση χρόνου;
Με μια ματιά ξεκινώντας
Θα πρέπει να θυμόμαστε πριν συνεχίσουμε την ανάλυση:
-H αργή ταχύτητα επεξεργασίας δεν είναι υποχρεωτικά ένα θέμα της μάθησης ή προσοχής από μόνη της.
-Τα παιδιά που έχουν πρόβλημα με την ταχύτητα επεξεργασίας μπορεί να -και συνήθως- δυσκολεύονται στο σχολείο.
-Η αργή ταχύτητα επεξεργασίας από μόνη της δεν έχει να κάνει με το πόσο έξυπνα είναι τα παιδιά.
-Υπάρχουν πολλοί πιθανοί λόγοι για να συμβαίνει αυτό και η αργή ταχύτητα επεξεργασίας μπορεί να είναι ένας από αυτούς.
Τι είναι η ταχύτητα επεξεργασίας
Ταχύτητα επεξεργασίας είναι ο ρυθμός με τον οποίο λαμβάνουμε τις πληροφορίες, τις επεξεργαζόμαστε, βγάζουμε νόημα από αυτές και αρχίζουμε να ανταποκρινόμαστε σε αυτές. Αυτή η πληροφορία μπορεί να είναι οπτική, όπως γράμματα και αριθμοί, ακουστική, όπως ομιλούμενη γλώσσα, πρακτική – κινητική όπως μία απαίτηση αυτοεξυπηρετήσεως ή κίνησης (πχ στην παιδική χαρά, το διάλλειμα κλπ).
Το να έχει ένα παιδί αργή ταχύτητα επεξεργασίας δεν σημαίνει ότι δεν είναι έξυπνο. Έχει να κάνει μόνο με το πόσο γρήγορα μπορεί να λαμβάνει, να επεξεργάζεται και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες. Μπορεί να το οδηγήσει να αγωνίζεται πραγματικά με την ταχύτητα επεξεργασίας, να χρειαστεί πολύ περισσότερο χρόνο από ό, τι τα άλλα παιδιά για να εκτελέσει μία περιβαλλοντική απαίτηση και να καθυστερεί τόσο στις εργασίες στο σχολείο όσο και στην καθημερινή ζωή.
Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί με αργή ταχύτητα επεξεργασίας βλέπει τα γράμματα που συνθέτουν τη λέξη «καρέκλα», μπορεί να μην αναγνωρίσει αμέσως τι εννοείται σε αυτή τη λέξη. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσει μία εναλλακτική στρατηγική για να κατανοήσει την έννοια της ομάδας των γραμμάτων μπροστά του. Δεν είναι ότι δεν μπορεί να διαβάσει. Είναι απλά ότι μια διαδικασία που είναι γρήγορη και αυτόματη για άλλα παιδιά της ηλικίας του, διαρκεί περισσότερο και απαιτεί περισσότερη προσπάθεια γι ‘αυτό το συγκεκριμένο παιδί. Πιθανά το ίδιο παιδί, ακούγοντας μία λεκτική πληροφορία να χρησιμοποιήσει εναλλακτική στρατηγική για να βάλει τις λέξεις σε σειρά και να κατανοήσει την εντολή. Ως αποτέλεσμα, αν δώσετε σε αυτό το παιδί οδηγίες πολλαπλών σταδίων (πχ «Όταν θα έρθεις στο σαλόνι, φέρε και το laptop και επίσης βάλε τα βρώμικα ποτήρια στο νεροχύτη και φέρε μου την πετσέτα»), θα δυσκολευτεί πολύ να τα ακολουθήσει όλα. Έχοντας αργή ταχύτητα επεξεργασίας, θα του είναι δύσκολο να αφομοιώσει όλες αυτές τις πληροφορίες αρκετά γρήγορα για να ολοκληρώσει την απαίτηση.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε: το να έχει κάποιος αργή ταχύτητα επεξεργασίας, δεν έχει να κάνει με το πόσο έξυπνος είναι αλλά με το πόσο γρήγορα μπορεί να επεξεργαστεί την πληροφορία. Η βασική διαφοροδιάγνωση εντοπίζεται στο ότι βρίσκει τη σωστή απάντηση, καταναλώνοντας όμως περισσότερο χρόνο. Φυσικά όμως, η αργή ταχύτητα επεξεργασίας επηρεάζει τη μάθηση σε όλα τα στάδια. Μπορεί να κάνει πιο δύσκολο για τα μικρά παιδιά να κατακτήσουν τα βασικά βήματα των εννοιών, της ανάγνωσης, της γραφής, της αρίθμησης και πιθανά και της αυτοεξυπηρέτησης. Και αυτό θα επηρεάσει και τα μεγαλύτερα παιδιά να ασκούν τα καθήκοντά τους γρήγορα και με ακρίβεια.
Αργή ταχύτητα επεξεργασίας, Μάθηση και Προσοχή
Πολύ συχνά, η αργή ταχύτητα επεξεργασίας συγχέεται από πολλούς με την ΔΕΠ-Υ ή τις μαθησιακές δυσκολίες. Με βάση τα κριτήρια της ΔΕΠ-Υ , αποτελεί μόλις το 1 από τα 9 διαγνωστικά κριτήρια (στην ερώτηση «Συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα στο σπίτι ή την τάξη». Άρα ΔΕΝ είναι ένα θέμα μαθησιακό ή προσοχής από μόνη της. Αλλά φυσικά μπορεί να συμβάλει σε θέματα μάθησης και προσοχή όπως η ΔΕΠ-Υ, η δυσλεξία, η δυσαριθμησία και η διαταραχή ακουστικής επεξεργασίας. Είναι όμως περισσότερο ένα θέμα νευρωνικής διεγερσιμότητας κατά την επεξεργασία και λιγότερο θέμα πρωτογενούς αναπτυξιακής δυσκολίας με βάση τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-IV ή ICD-10.
Μπορεί επίσης –και τις περισσότερες φορές αυτό συμβαίνει- να επηρεάσει δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργικότητας. Αυτές είναι οι δεξιότητες σκέψης που βοηθούν τα παιδιά να σχεδιάσουν, να θέσουν στόχους, να επιλύσουν προβλήματα, να ιεραρχήσουν, να διαφοροποιήσουν και να εξακολουθούν να επιμένουν σε δραστηριότητες. Τα παιδιά που αργούν να επεξεργάζονται πληροφορίες μπορεί να έχουν πρόβλημα να ξεκινήσουν έργα που τους έχουν ανατεθεί, να παραμείνουν συγκεντρωμένα και να ελέγξουν την ποιότητα αυτών που κάνουν.
Χαρακτηριστικά του παιδιού με αργή ταχύτητα επεξεργασίας
Η αργή ταχύτητα επεξεργασίας μπορεί να επηρεάσει το παιδί στη σχολική τάξη, στο σπίτι, στην παιδική χαρά και κατά τη διάρκεια γυμναστικών ή αθλητικών δραστηριοτήτων. Το παιδί μπορεί να έχει δυσκολίες στους εξής τομείς:
-Την ολοκλήρωση αξιολογητικών τεστ στον καθορισμένο χρόνο παρά την επαρκή του τελικά επίδοση
-Την ολοκλήρωση εργασιών στο αναμενόμενο χρονικό πλαίσιο παρότι την εκτελεί με σωστό τρόπο
-Να ακούσει ή να κρατήσει σημειώσεις ταυτόχρονα ενώ μιλάει ο δάσκαλος
-Να διαβάσει και να κρατήσει σημειώσεις ταυτόχρονα
-Να κάνει απλές μαθηματικές πράξεις μέσα στο κεφάλι του παρότι γνωρίζει να κάνει πράξεις
-Να ολοκληρώσει πολλαπλών βημάτων μαθηματικά προβλήματα στον καθορισμένο χρόνο
-Να εκτελέσει γραπτά σχέδια που απαιτούν λεπτομέρειες και πολύπλοκες σκέψεις
-Να συμμετάσχει και να συμβαδίσει με τις συνομιλίες και τους διαλόγους
-Να ολοκληρώσει άμεσα δραστηριότητες αυτοεξυπηρετήσεως
-Να απαντήσει γρήγορα σε ερωτήσεις
Από την άλλη, οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορεί να παρατηρήσουν ότι αυτό το παιδί:
-Μπερδεύεται και εκνευρίζεται όταν δέχεται πάρα πολλές πληροφορίες ταυτόχρονα
– Χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να πάρει αποφάσεις ή να δώσει απαντήσεις
– Πρέπει να διαβάσει πληροφορίες περισσότερο από μία φορά για να τις κατανοήσει
– Χάνει τις αποχρώσεις και την ροή σε μία συνομιλία
– Δυσκολεύεται να εκτελέσει οδηγίες όταν περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα πράγμα ταυτόχρονα
Πού μπορεί να οφείλεται αυτή η δυσκολία
Από μόνη της η αργή ταχύτητα επεξεργασίας είναι μία δυσκολία της κυτταρικής διέγερσης και των νευροδιαβιβαστών που μπορεί να συναντηθεί τόσο σε άλλες αναπτυξιακές παθήσεις όσο όμως και από μόνη της. Σε κάποιες .όμως περιπτώσεις είναι δευτερογενείς και οφείλονται σε συναισθηματικές δυσκολίες του παιδιού (πχ απογοήτευση, φόβος, ατολμία, χαμηλή αυτοεκτίμηση). Όταν ένα παιδί αγχώνεται, αναστέλλεται η ικανότητα ταχύτητας επεξεργασίας ή επιλογής πλάνων.
Βρίσκοντας εάν το παιδί σας έχει πρόβλημα με την ταχύτητα επεξεργασίας
Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας ταλαιπωρείται με την ταχύτητα επεξεργασίας, το πρώτο βήμα είναι να μιλήσετε με το δάσκαλο του παιδιού σας. Συζητήστε τις δικές σας παρατηρήσεις και ενημερωθείτε για το τι έχει παρατηρήσει και ο δάσκαλος στην τάξη. Αυτό το αναφέρουμε γιατί αυτές οι δυσκολίες στην ταχύτητα επεξεργασίας θα πρέπει να εμφανίζεται σε παραπάνω από έναν χώρους.
Αν η ταχύτητα επεξεργασίας παρεμβαίνει στην ικανότητα του παιδιού να μάθει και να λειτουργήσει σε άνω του ενός χώρου, θα είναι καλό να γίνει μία αξιολόγηση από Εργοθεραπευτή και Λογοθεραπευτή αρχικά ώστε να προσδιοριστεί τι είδους βοήθεια πιθανά να χρειαζόταν το παιδί. Μια πλήρης αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει δοκιμασίες που εξετάζουν την ταχύτητα της επεξεργασίας των κιναισθητικών, οπτικών και ακουστικών πληροφοριών. Εάν χρειαστεί περαιτέρω βοήθεια, αυτή θα πρέπει να διερευνηθεί από Παιδοψυχίατρο ή Παιδονευρολόγο.
Μπορεί να γίνει κάτι;
Αν εντοπιστούν δυσκολίες, τότε θα πρέπει να καταστρωθεί ένα πρόγραμμα αύξησης της διεγερσιμότητας και της ταχύτητας επεξεργασίας αρχικά «μονοκάναλα – πιο απλών αισθητηριακών πληροφοριών» και στη συνέχεια «πολυκάναλων – πολυαισθητηριακών πληροφοριών». Οι ειδικότητες που μπορούν να εμπλακούν σε αυτή την αντιμετώπιση, είναι κύρια η Εργοθεραπεία (με γνώση Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης), η Λογοθεραπεία και το Ψυχοπαιδαγωγικό Πρόγραμμα.
Οι πιο πάνω ειδικότητες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικότατα στην βελτίωση της επίδοσης του παιδιού. Όπως παντού στη βιβλιογραφία, έτσι και εδώ, θα είναι πολύ κρίσιμο αυτή η παρέμβαση να γίνει σε όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία.
