Σχεδιασμός εξόδων και δραστηριοτήτων για να αυξήσετε τη διασκέδαση και να μειώσετε τα meltdowns (καταρρεύσεις)
Από τη Rae Jacobson. Μετάφραση, επιμέλεια στα ελληνικά: Τσακίρη Μάρθα, Εργοθεραπεύτρια, Κέντρο ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Μία από τις προκλήσεις κατά την ανάθρεψη ενός παιδιού με δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία είναι το ότι οι έξοδοι, ακόμα και αυτές που υπόσχονται ότι θα είναι πολύ διασκεδαστικές, μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε εφιάλτες αν τα παιδιά αιφνιδιαστούν ή βρεθούν σε πολυ-αισθητηριακές καταστάσεις.
Ένα παιδί που είναι υπερ-ευαίσθητο ως προς τη διέγερση του μπορεί να μην μπορεί να αντέξει σε ένα συνηθισμένο σούπερ μάρκετ ή εστιατόριο εξ’ αιτίας των θορύβων, του έντονου φωτισμού ή της πολυκοσμίας. Αλλά ακόμα και μια εξόρμηση που είναι ιδανική για παιδιά –π.χ. μια βόλτα στο παγωτατζίδικο- μπορεί να προκαλέσει ένα meltdown αν το παιδί δεν είχε το χρόνο να προσαρμοστεί στην ιδέα.
Γι’ αυτό ακριβώς είναι πολύ σημαντικός ο σχεδιασμός και η προετοιμασία των παιδιών με διαταραχή αισθητηριακή επεξεργασίας όταν πρέπει να πάτε κάπου. Εδώ θα βρείτε μερικές στρατηγικές (τσεκαρισμένες από ειδικούς και γονείς!) που θα σας βοηθήσουν να κάνετε διάφορα πράγματα και θα επιτρέψουν σε όλους να περάσουν καλά.
Δώστε πολλές προειδοποιήσεις
Οι απρόσμενες μεταβάσεις και τα καινούρια αισθητηριακά περιβάλλοντα μπορούν να μετατραπούν σε ένα ναρκοπέδιο για meltdown για παιδιά με δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία.
Γιατί αυτά τα παιδιά αναστατώνονται τόσο εύκολα από τις αλλαγές στη ρουτίνα τους; Η Lindsey Biel, μία παιδιατρική εργοθεραπεύτρια που ειδικεύεται στις προκλήσεις της αισθητηριακής επεξεργασίας, εξηγεί ότι τα παιδιά που δε λαμβάνουν τις βέλτιστες και αξιόπιστες πληροφορίες από τις αισθήσεις τους συχνά νιώθουν άβολα και εκτός ελέγχου. Η προβλεψιμότητα τους επιτρέπει να νιώθουν πιο ασφαλή. Οι αλλαγές στη ρουτίνα απειλούν αυτή την αίσθηση ασφάλειας και μπορούν να πυροδοτήσουν ένα meltdown.
Για να κάνετε τις εξόδους ευκολότερες, ξεκινήστε από τη δημιουργία ενός ξεκάθαρου, αξιόπιστου προγράμματος, έτσι ώστε όλοι να ξέρουν τι να περιμένουν και πότε.
Η προκαταβολική προειδοποίηση παρέχει στα παιδιά μία δομή στην οποία μπορούν να βασιστούν και με την οποία νιώθουν άνετα. Επίσης, σας παρέχει επαρκή χρόνο ώστε να δουλέψετε μαζί και να σχεδιάσετε προσφιλείς αισθητηριακές προσεγγίσεις σε νέες δραστηριότητες.
«Στα αλήθεια βοηθάει πολύ το να δίνουμε προκαταβολικά πληροφορίες σχετικά με το πού θα πάμε και το τι θα συμβεί όταν θα φτάσουμε εκεί», λέει η Erin, μία μητέρα της οποίας το blog (Putting Socks On Chickens) εστιάζει στην εμπειρία της ως προς το μεγάλωμα του γιού της ο οποίος εμφανίζει διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας. «Για πολύ καιρό, του έλεγα κάθε πρωί τι έχει να κάνει μέσα στη μέρα, αλλά αυτή η προειδοποίηση δεν ήταν αρκετή για εκείνον».
Το φτιάξιμο και η ακολουθία ενός μηνιαίου προγράμματος βοήθησε στη μεγάλη αλλαγή της συμπεριφοράς του γιού της, λέει. «Τώρα χρησιμοποιούμε το πρόγραμμα ως ένα τρόπο του να του δίνουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, έτσι όλοι είναι καλύτερα προετοιμασμένοι και οι έξοδοι μας πολύ πιο ομαλές».
Κάποια παιδιά ή κάποιοι γονείς μπορεί να εμφανίζουν δυσκολίες στη δημιουργία και ακολουθία ενός μηνιαίου προγράμματος. Προσπαθήστε αρχικά να υλοποιήσετε ένα ημερήσιο πρόγραμμα, μετά ένα πρόγραμμα για το Σαββατοκύριακο και μετά ένα εβδομαδιαίο, ώστε να βρείτε τι ταιριάζει καλύτερα σε εσάς και στο παιδί σας.
Κάποιες στρατηγικές προγραμματισμού:
- Αφήστε τα παιδιά να λάβουν εισροή. Όταν φτιάχνετε το πρόγραμμα, ζητήστε από το παιδί σας να συμμετέχει. Η συνεισφορά στη διαδικασία θα το βοηθήσει να θυμάται τι υπάρχει στο πρόγραμμα και μπορεί να βάλει και τις δικές του ιδέες!
- Μοιράστε το πρόγραμμα. Το να το κοιτάει συχνά υπενθυμίζει στο παιδί σας για το τι πρόκειται να γίνει και πότε. «Το κρατάμε σε γραπτή μορφή κάπου που να μπορεί να το δει ο γιος μου», λέει η Erin. Το να βλέπει πως θα εξελιχθεί η μέρα είναι τεράστια βοήθεια. «Θα κοιτάξει το πρόγραμμα και θα πει, “Εντάξει, οπότε έχουμε αυτό το πάρτυ γενεθλίων, αλλά όταν τελειώσει και έρθουμε σπίτι θα έχω ελεύθερο χρόνο”». Με αυτόν τον τρόπο, λέει η Erin, οι δραστηριότητες που συνήθως προκαλούσαν meltdowns έχουν γίνει πράγματα τα οποία μπορεί να απολαύσει.
- Μείνετε στο πρόγραμμα. Φυσικά και απρόσμενα πράγματα προκύπτουν κάποιες φορές, αλλά το να μένετε όσο το δυνατόν περισσότερο στο πρόγραμμα θα βοηθήσει τα παιδιά να ξέρουν ότι μπορούν να βασιστούν σε αυτό και να νιώθουν βέβαια ξέροντας τι να περιμένουν.
Κάντε χώρο για αισθητηριακά διαλείμματα
Είναι σημαντικό να έχετε ορίσει έναν ασφαλή χώρο όπου το παιδί μπορεί να πηγαίνει όταν δυσκολεύεται. Όταν ετοιμάζεστε για μία δραστηριότητα, προσπαθήστε να το κάνετε μέρος του σχεδίου.
«Συχνά ένα παιδί που εύκολα υπερ-διεγείρεται θα είναι εντάξει αν μπορεί να απομακρύνεται για λίγο κάθε μισή ώρα περίπου», λέει η Biel, της οποίας το πιο προόσφατο βιβλίο είναι το «Sensory Processing Challenges: Effective Clinical Work with Kids & Teens». Ανάλογα με την ηλικία τους και το επίπεδο της αισθητηριακής τους επίγνωσης, τα παιδιά μπορεί να χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις στα διαλείμματα τους.
- Τα παιδιά που έχουν καλύτερη επίγνωση του εαυτού τους μπορούν να αρχίσουν μόνα τους τα διαλείμματα τους. Αυτός μπορεί να είναι ένας υπέροχος τρόπος για να τα βοηθήσετε να χτίσουν τις δεξιότητες αυτορύθμισης. Αν το παιδί σας είναι έτοιμο να προσπαθήσει να σχεδιάσει μόνο του τα διαλείμματα του, συμφωνήστε ένα ασφαλές μέρος που μπορεί να πηγαίνει και μπορεί να είναι ορατό στον ενήλικα που βρίσκεται μαζί του. Για παράδειγμα, το να κάνει ένα διάλειμμα στον καναπέ είναι εντάξει, αλλά το να βγει στην αυλή ή να μπει στο αυτοκίνητο χωρίς κάποιον ενήλικα μαζί του, δεν είναι.
- Τα παιδιά που είναι λιγότερο ικανά να αυτορυθμιστούν ίσως να χρειάζονται την παρέμβαση των γονέων. Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας έχει αρχίσει να αναστατώνεται, προσπαθήστε να του προτείνετε μία βολτα για περπάτημα ή να κάνετε ένα διάλειμμα 10 λεπτών στο αυτοκίνητο.
Φτιάξτε μια τσάντα
Γεμίστε μία τσάντα με τα πράγματα που ξέρετε πως ηρεμούν και βοηθούν το παιδί σας. Αυτό βοηθάει στο να έχουν εύκολη πρόσβαση στα εργαλεία τα οποία τα βοηθούν να νιώθουν πιο ήρεμα. Οι αισθητηριακές τσάντες δε χρειάζεται να είναι περίπλοκες, λέει η Biel, που προτείνει να κουβαλάτε «ο,τιδήποτε βοηθάει στην ηρεμία και στην οργάνωση του παιδιού». Το φτιάξιμο μιας τέτοιας τσάντας μπορεί να είναι μια διασκεδαστική δραστηριότητα για να κάνετε μαζί και δίνει στο παιδί σας περισσότερο έλεγχο πάνω στην αισθητηριακή του εμπειρία. Μερικές ιδέες για τέτοιες τσάντες περιλαμβάνουν:
- Ακουστικά που μπλοκάρουν το θόρυβο
- Καλής ποιότητας γυαλιά ηλίου
- Ένα καπέλο με μεγάλο γείσο
- Ακουστικά και ένα MP3 player με την αγαπημένη του μουσική ή παιχνίδια
- Fidget toys και ο,τιδήποτε το βοηθάει να χαλαρώνει
- Το αγαπημένο του κουκλάκι ή παιχνίδι
- Τσίχλες
- Μία βαριά κουβέρτα (weight blanket) ή ένα βαρύ μαξιλάρι για τα πόδια (lap-pad)
- Ένα μπουκαλάκι νερό και κάποια σνακς τα οποία θα το βοηθήσουν να μένει ενυδατωμένο και θα αποφύγετε την πείνα.
Για να κάνετε εύκολη την πρόσβαση του παιδιού σας στην τσάντα, προσπαθήστε να τα βάλετε όλα σε ένα σακίδιο πλάτης ώστε να μπορεί να τα κουβαλάει άνετα μαζί του.
Να έχετε μια στρατηγική εξόδου
Μερικές φορές, ανεξάρτητα από το πόσες στρατηγικές έχετε, τα πράγματα μπορεί να είναι κατακλυστικά για τα παιδιά με αισθητηριακές δυσκολίες. Όταν αυτό συμβαίνει είναι ώρα να φύγετε.
«Μην περιμένετε μέχρι να είναι στο χείλος του meltdown», λέει η Biel. «Να έχετε μια στρατηγική εξόδου έτοιμη και να είστε έτοιμοι να τη χρησιμοποιήσετε όταν έρθει η ώρα».
- Ορίστε ένα σινιάλο. Κάντε το απλό και σταθερό, σαν ένα κύμα. «Το να του δώσετε με ένα χαριτωμένο τρόπο να καταλάβει ότι έφτασε η ώρα, επιτρέπει στο παιδί να έχει κάποιον έλεγχο στα πράγματα, το οποίο αφήνει και τους δυό σας να χαλαρώσετε λίγο», λέει η Biel.
- Το φεύγουμε σημαίνει φεύγουμε. Αν μπορείτε να διακρίνετε ότι το παιδί σας φτάνει στο σημείο καμπής του, μην περιμένετε για να φύγετε. Θυμηθείτε, στόχος είναι να το βοηθήσετε να αναγνωρίσει τους αισθητηριακούς του περιορισμούς και να μάθει σταδιακά να τους επεκτείνει. Το σπρώξιμο πέρα από αυτό το σημείο μπορεί να οδηγήσει σε meltdowns και να το κάνει να νιώθει ακόμη πιο αγχωμένο στην επόμενη έξοδο σας, όχι λιγότερο.
Αν έχετε δύο παιδιά με διαφορετικές ανάγκες, θυμηθείτε να υπολογίσετε κάθε παιδί. Το ένα παιδί μπορεί να είναι καλά σε ένα πάρτυ για ώρες, αλλά το άλλο μπορεί να χρειάζεται να φύγει μετά την πρώτη. Όποτε είναι δυνατό, κάντε ό,τι μπορείτε για οργανώσετε κάτι προκαταβολικά έτσι ώστε και τα δύο παιδιά να μπορούν να έχουν μια θετική εμπειρία.
- Ρωτήστε κάποιον άλλο γονέα αν θα μπορούσε να φέρει εκείνος το ένα παιδί σας πίσω στο σπίτι έτσι ώστε να είστε ελεύθεροι να φύγετε αν γίνει απαραίτητο.
- Αν δεν υπάρχει κανένας τρόπος να οργανώσετε άλλο τρόπο μετακίνησης, μιλήστε και στα δύο παιδιά πριν και συμφωνήστε την ώρα που θα πρέπει να φύγετε. Έτσι θα είστε όλοι ενημερωμένοι.
Ψάξτε για αισθητηριακά φιλικές δραστηριότητες
Από τη στιγμή που θα έχετε τακτοποιηθεί με τις στρατηγικές που δουλεύουν στο παιδί σας, μπορείτε να αρχίσετε να προσθέτετε περισσότερες διασκεδαστικές δραστηριότητες στο πρόγραμμα. Χρησιμοποιήστε το διαδίκτυο για να ενημερωθείτε για τις δράσεις παιδικών μουσείων, θεματικών πάρκωνν ή χώρους θεαμάτων που μπορεί να είναι προσφιλείς σε παιδιά με διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας.
Πηγή:http://www.childmind.org/en/posts/articles/2015-7-13-tips-going-out-kids-sensory-processing-issues
