Μετάφραση – Επιμέλεια: Τσακίρη Μάρθα, Εργοθεραπεύτρια. Κέντρο ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το να πάτε το παιδί σας με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) στον οδοντίατρο ενέχει πολλές προκλήσεις. Αυτό το άρθρο σκοπεύει να σας γνωστοποιήσει κάποιες από αυτές τις προκλήσεις πριν την πρώτη σας επίσκεψη, καθώς επίσης και να σας παρέχει κάποιες χρήσιμες πληροφορίες για να τις αντιμετωπίσετε. Σε αυτό το άρθρο συμπεριλαμβάνονται οι τρεις κύριες περιοχές οι οποίες είναι εκείνες που χρειάζονται προσοχή: η προετοιμασία, τα αισθητηριακά ζητήματα και η επικοινωνία.
Προετοιμασία
Όταν ψάχνετε κάποιον οδοντίατρο, καλέστε στο γραφείο του και συζήτηστε για τις ανάγκες του παιδιού σας. Όσο νωρίτερα ξέρετε τις πρακτικές του και γιατί τις εφαρμόζει, τόσο πιο άνετα θα αισθάνεστε. Ρωτήστε αν έχει εμπειρία από παιδιά με παιδιά με Δ.Α.Φ. και αν έχει ειδικές διαδικασίες με σκοπό να βελτιστοποιήσει την κάθε επίσκεψη. Ρωτήστε για αυτές τις διαδικασίες. Κάποιες από τις διαδικασίες για τις οποίες μπορείτε να ρωτήσετε είναι: η συνοδεία του παιδιού σας στο δωμάτιο ενώ γίνεται η εξέταση, το ραντεβού σας να πραγματοποιηθεί την ώρα της μέρας που το παιδί σας είναι στην καλύτερη του φάση, αν υπάρχει σύντομο χρονικό διάστημα αναμονής και αν έχει το ίδιο προσωπικό σε κάθε επίσκεψη ώστε να υπάρχει συνέπεια. Αν δε νιώθετε άνετα με τις απαντήσεις στις ερωτήσεις σας, σκεφτείτε έναν άλλο οδοντίατρο. Κάποιοι οδοντίατροι μπορεί να αρνηθούν να φροντίσουν το παιδί σας επειδή δεν είναι σίγουροι στο πως θα το κάνουν να νιώσει άνετα.
Είναι το παιδί σας συνηθισμένο στο καθημερινό βούρτσισμα των δοντιών; Αν όχι, εξετάστε το να δουλέψετε με έναν εργοθεραπευτή (Ε/Θ) ή έναν επαγγελματία συμπεριφοράς για να διδάξει στο παιδί συνήθειες καλής στοματικής υγιεινής. Η χρήση οπτικών βοηθημάτων και ενός χρονομέτρου είναι χρήσιμα για τις καλές καθημερινές συνήθειες βουρτσίσματος.
Χρησιμοποιήστε την οδοντόβουρτσα του ή ένα πλαστικό καθρεφτάκι (διαθέσιμο στα τοπικά φαρμακεία) και βοηθήστε το παιδί σας να συνηθίσει να σας αφήνει να το βάζετε μέσα στο στόμα του. Φτιάξτε ένα διασκεδαστικό παιχνίδι μετρώντας τα δόντια του. Τα παιχνίδια με δόνηση τα οποία είναι ασφαλή για στοματική χρήση, ή ακόμα και οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες, είναι επίσης τέλεια για να βοηθήσετε το παιδί σας να συνηθίσει περίεργα ερεθίσματα στο στόμα του.
Ένα από τα πιο αποτελεσματικά προπαρασκευαστικά βήματα που μπορείτε να κάνετε είναι να δημιουργήσετε και να διαβάσετε μια κοινωνική ιστορία για την επίσκεψη στον οδοντίατρο με το παιδί σας (αν δε γνωρίζετε μόνοι σας το πως δημιουργείται μια κοινωνική ιστορία, ζητήστε τη βοήθεια του λογοθεραπευτή, του εργοθεραπευτή, του ψυχολόγου ή του ψυχοπαιδαγωγού που παρακολουθεί το παιδί σας και είναι εκπαιδευμένος σε αυτή τη μέθοδο). Αυτή η κοινωνική ιστορία θα πρέπει να εξαλείψει την αβεβαιότητα του τι πρόκειται να συμβεί στο γραφείο του οδοντιάτρου. Φροντίστε να τονίσετε τα πράγματα τα οποία θα αρέσουν ή θα ανησυχήσουν το παιδί σας. Μια άλλη ιδέα είναι να συμπεριλάβετε έναν ενισχυτή/κίνητρο για όταν τελειώσει το ραντεβού. Έχει ο οδοντίατρος ένα καλάθι βραβείων; Μπορείτε να σταματήσετε για ένα κέρασμα μετά; Υπάρχουν πολλά καλά βιβλία για την εξάσκηση καλής στοματικής υγιεινής και για την επίσκεψη στον οδοντίατρο τα οποία μπορείτε να διαβάσετε μαζί με το παιδί σας.
Για να βοηθήσετε το παιδί σας να κάνει ένα καλό ξεκίνημα με τον οδοντίατρο, προγραμματίστε κάποιες σύντομες «χαρούμενες συναντήσεις» για αρχή. Κρατήστε αυτές τις επισκέψεις ως πολύ θετικές και σύντομες. Αφήστε το παιδί σας να συνηθίσει το περιβάλλον του γραφείου, να δοκιμάσει την καρέκλα, να επιτρέψει στο γιατρό να ρίξει μια ματιά στο στόμα του ή να μετρήσει τα δόντια του, και να ακούσει το θόρυβο που κάνει ο τροχός. Όλα αυτά μπορεί να μη συμβούν στην ίδια επίσκεψη. Χρησιμοποιήστε αυτές τις επισκέψεις για να απευαισθητοποιηθεί σιγά σιγά το παιδί σας στην εμπειρία, καθώς επίσης και για να ανακαλύψετε τι μπορεί να είναι δύσκολο στις μελλοντικές επισκέψεις.
Αισθητηριακά Ζητήματα
Υπάρχουν πολλές πιθανές αισθητηριακές προκλήσεις στο γραφείο ενός οδοντιάτρου –γεύσεις, μυρωδιές, υφές, ήχοι, φώτα και ιδιοδεκτικότητα. Το να γνωρίζετε σε ποιές περιοχές το παιδί σας τείνει να είναι ευαίσθητο θα σας βοηθήσει να ξέρετε ποιές στρατηγικές αντιμετώπισης να χρησιμοποιήσετε. Μοιραστείτε τις στρατηγικές αντιμετώπισης του παιδιού σας με τον οδοντίατρο πριν την επίσκεψη. Η συνεργασία και η ομαδική δουλειά είναι σημαντικές για μια επιτυχημένη βόλτα στον οδοντίατρο.
Για να είναι άνετο με την καρέκλα εξέτασης, μπορείτε να ζητήσετε από τον οδοντίατρο να την έχει ήδη σε οπίσθια κλίση πριν να μπει το παιδί σας, καθώς μερικές φορές δεν του αρέσει η αίσθηση να μετακινείται προς τα πίσω. Επίσης, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε ένα μαλακό μαξιλαράκι στην καρέκλα του οδοντιάτρου κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ώστε να του παρέχετε άψογη άνεση. Η βαθιά πίεση μπορεί να εφαρμοστεί πριν και κατά τη διάρκεια της εξέτασης για χαλάρωση. Συμβουλευτείτε τον εργοθεραπευτή σας για προτάσεις. Το να φοράει το γιλέκο που φοράμε στις ακτινογραφίες μπορεί να είναι παρόμοιο με το να φοράει ένα γιλέκο με βαρίδια. Αυτό μπορεί επίσης να συζητηθεί με το προσωπικό πριν από την επίσκεψη.
Σκεφτείτε μια βαριά εργασία που μπορεί να γίνει πριν και μετά την επίσκεψη για τη χαλάρωση. Αφήστε το παιδί σας να τεντώσει ένα θεραπευτικό επίδεσμο με τα χέρια του, ή δέστε τον γύρω από τους αστραγάλους του ενώ βρίσκεται στην καρέκλα. Ο φωτισμός σε ένα οδοντιατρικό ιατρείο είναι συχνά πολύ έντονος για παιδιά με αυτισμό. Αφήστε το να φοράει γυαλιά ηλίου και ζητήστε από το προσωπικό να κρατάει όσο το δυνατόν πιο μακριά το φως από τα μάτια του. Η μάσκα για το βραδινό ύπνο μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αλλά θα είναι δύσκολο για το προσωπικό να δείξει στο παιδί σας τι πρόκειται να κάνει. Αν οι θόρυβοι του ιατρείου προκαλούν αναστάτωση, ζητήστε να μεταφερθείτε σε έναν πιο ήσυχο ή ιδιωτικό χώρο. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος, η χρήση ακουστικών ή ενός iPod/συσκευή μουσικής είναι ένας καλός τρόπος να περιορίσετε το θόρυβο. Για να εξασφαλίσετε ότι οι γεύσεις είναι οικείες, φέρτε την οδοντόβουρτσα και την οδοντόκρεμα του παιδιού σας στην επίσκεψη.
Επικοινωνία
Για ένα παιδί το οποίο δεν μπορεί να λεκτικοποιήσει ή να γνωστοποιήσει ένα πρόβλημα, τα συνόδα συναισθήματα του άγχους και της σύγχυσης μπορεί να είναι συντριπτικά. Ο αντίκτυπος αυτών των συναισθημάτων στη συμπεριφορά μπορεί να είναι σημαντικός. Το να έχετε έναν ειδικό δοντιών ο οποίος μπορεί να επικοινωνήσει αποτελεσματικά θα είναι πολύ σημαντικό. Παρακάτω είναι κάποια κόλπα για τη βελτίωση της επικοινωνίας στο οδοντιατρείο.
Πες/ Δείξε/ Κάνε. Αυτός είναι ένας σύντομος τρόπος να εξηγήσετε στο προσωπικό τι θα πρέπει να κάνει. Πρώτα, να Πει στο παιδί σας τι πρόκειται να κάνει. Στη συνέχεια, να Δείξει το εργαλείο που πρόκειται να χρησιμοποιήσει (αφήστε το παιδί σας να αγγίξει το εργαλείο, αν είναι δυνατόν). Μετά, να Κάνει μόνο αφού έχει κάνει τα άλλα δύο. Αυτή η λεκτική προετοιμασία και επίδειξη θα βοηθήσει στον περιορισμό της αβεβαιότητας για το παιδί σας και θα το διευκολύνει.
- Η προσομοίωση (modeling) είναι πολύ αποτελεσματική για κάποια παιδιά. Πάρτε μαζί σας το αδερφάκι ή κάποιο φίλο και αφήστε το παιδί σας με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος να παρακολουθεί το γιατρό να εκτελεί την εργασία σε σε αυτό πρώτα.
- Το να γνωρίζει το παιδί σας από πριν πόσο θα διαρκέσει η διαδικασία μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό. Συμβουλεύστε το προσωπικό να υπενθυμίζει στο παιδί τη διάρκεια του χρόνου ενώ δουλεύει. Για παράδειγμα: «Θα έχουν όλα τελειώσει όταν μετρήσουμε ως το 10», «Πρέπει να αγγίξω 20 δόντια, βοήθησε με να τα μετρήσω όλα», «Αυτό το αμμώδες καθαριστικό θα είναι εκεί μόνο για 1 λεπτό και μετά μπορείς να το ξεπλύνεις και να το φτύσεις».
- Συμβουλεύστε το προσωπικό ότι το παιδί σας ανταποκρίνεται καλύτερα στην άμεση επιβράβευση για την καλή συμπεριφορά. Όταν το παιδί σας κάνει κάτι που θέλουν, το προσωπικό δε θα πρέπει να καθυστερεί την επιβράβευση του. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί σας να κάνει τη σύνδεση μεταξύ αυτού που κάνει και των συνεπειών. Για παράδειγμα: «Πολύ καλή δουλειά στο να κρατάς το στόμα σου ανοιχτό», «Μου αρέσει το πως…», «Τα πήγες τέλεια ενώ καθάριζα τα μπροστινά σου δόντια, τώρα θα καθαρίσω τα πιο πίσω».
- Το να αγνοεί τις ακατάλληλες συμπεριφορές είναι επίσης κάτι που θα θέλετε να ενημερώσετε το προσωπικό. Ζητείστε τους να αγνοούν τις ακατάλληλες συμπεριφορές όσο περισσότερο μπορούν. Η διατήρηση μιας ήρεμης φωνής μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς.
Άλλα Ζητήματα
Υπάρχουν κάποια μοναδικά οδοντιατρικά ζητήματα τα οποία θα θέλετε να συζητήσετε με τον οδοντίατρο σας, αν συμβαίνουν στο παιδί σας. Για εκείνα που τρίζουν τα δόντια τους ή έχουν αυτοτραυματική συμπεριφορά (όπως να γρατζουνούν τα ούλα τους ή να δαγκώνουν τα χείλη τους) ένα προστατευτικό στόματος μπορεί να συνίσταται για όσο χρόνο μπορεί να το αντέξει το παιδί σας. Οι οδοντίατροι θα πρέπει να επανεξετάσουν τη φαρμακευτική αγωγή ή τα συμπληρώματα που λαμβάνει το παιδί σας. Θα μπορούν στη συνέχεια να σας πληροφορήσουν αν τα φάρμακα επηρεάζουν την παραγωγή σάλιου ή αν περιέχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης, που και τα δύο αυξάνουν την πιθανότητα της ανάπτυξης κοιλοτήτων και χαλασμένων δοντιών.
Οι επιληπτικές κρίσεις μπορεί να είναι συνοδές με τον αυτισμό , και αν το παιδί σας έχει επιληπτικές κρίσεις θα χρειαστεί να το συζητήσετε με τον οδοντίατρο σας. Το στόμα βρίσκεται πάντα σε κίνδυνο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, τα παιδιά μπορεί να σπάσουν τα δόντια τους ή να δαγκώσουν τη γλώσσα ή τα μάγουλα τους. Ο οδοντίατρος θα μπορούσε να σας βοηθήσει να αναπτύξετε ένα θεραπευτικό πλάνο γι’ αυτές τις προκλήσεις. Να είστε προετοιμασμένοι να διαχειριστείτε μία κρίση αν αυτή συμβεί κατά τη διάρκεια της επίσκεψης σας στον οδοντίατρο. Συμβουλεύστε το προσωπικό να αφαιρέσει οποιοδήποτε εργαλείο από το στόμα του παιδιού και να αδειάσει την περιοχή γύρω από το παιδί σας.
Η νάρκωση κάποιες φορές χρησιμοποιείται στους ασθενείς, συνήθως σε περιπτώσεις που το παιδί έχει υψηλά επίπεδα άγχους ή δυσφορίας που εμποδίζουν τις δεξιότητες καλής συνεργασίας, για εκείνα με μη ελεγχόμενες κινήσεις (συμπεριλαμβανομένου του δαγκώματος), ή για εκείνα που απαιτούν εκτεταμένη οδοντιατρική φροντίδα. Τα κατασταλτικά φάρμακα προκαλούν χαλάρωση και υπνηλία στα περισσότερα παιδιά. Αντίθετα με τη γενική αναισθησία, η νάρκωση δεν αποσκοπεί στο να κάνει τον ασθενή να χάσει τις αισθήσεις του ή να μην μπορεί να ανταποκριθεί. Εσείς και ο οδοντίατρος σας θα πρέπει να διαλέξετε μια τεχνική βασισμένη στις ανάγκες του παιδιού και να συζητήσετε τα πλεονεκτήματα, τους περιορισμούς και τους κινδύνους αυτής της τεχνικής. Το παιδί σας μπορεί να απευθυνθεί σε ένα νοσοκομείο για πιο εκτεταμένες διαδικασίες που πρέπει να γίνουν σε πιο δυνατή νάρκωση ή γενική αναισθησία.
Αν έχετε κάποιους διατροφικούς ή χημικούς περιορισμούς που εφαρμόζετε στο παιδί σας, φροντίστε να ενημερώσετε γι’ αυτούς τον οδοντίατρο σας πριν ξεκινήσει το ραντεβού. Χρειάζεται να ξέρουν από πριν ποιές είναι οι προσδοκίες σας ώστε να προσπαθήσουν να δουλέψουν με τις οδηγίες σας.
Συμπέρασμα
Το να πάτε ένα παιδί στον οδοντίατρο ενέχει προκλήσεις τόσο για το γονέα όσο και το οδοντιατρικό προσωπικό. Δουλεύοντας μαζί, οι προκλήσεις και η ανησυχία μπορούν να μειωθούν. Χρησιμοποιώντας τις ιδέες που παρουσιάζονται σε αυτό το άρθρο, το παιδί με ΔΑΦ μπορεί να έχει καλύτερη αντίληψη του τι να περιμένει όταν επισκέπτεται για πρώτη φορά τον οδοντίατρο και να έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να βιώσει μια επιτυχημένη οδοντιατρική επίσκεψη.
