Η ΜΕΘΟΔΟΣ HANEN
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΚΜΟΤΟΣ. ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ.
Το παρόν δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “SPECILA LIFE” Τον Φεβρουάριο του 2010.
Ως θεραπευτές καλούμαστε να εκπαιδευόμαστε διαρκώς σε νέες μεθόδους και προσεγγίσεις για όλες τις διαταραχές με τις οποίες ασχολούμαστε. Πρέπει πάντα να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε και να δίνουμε στα παιδιά τα όπλα που χρειάζονται για να είναι πιο λειτουργικά στη ζωή τους. Πολλές φορές όμως «κοιτάμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος». Δουλεύουμε μέσα στη θεραπεία τους στόχους που θέτουμε, το παιδί συχνά τους πετυχαίνει και επαναπαυόμαστε. Δε πρέπει όμως να ξεχνάμε και τους άλλους παράγοντες της ζωής του παιδιού. Και αυτοί βρίσκονται έξω από την αίθουσα θεραπείας και κυρίως στο σπίτι. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να λέμε ότι το παιδί έχει κατακτήσει ποικίλες δεξιότητες μέσα στη θεραπεία, αλλά η ανατροφοδότηση από το σπίτι διαρκώς δείχνει το αντίθετο. Επομένως βασικός στόχος για εμάς ως θεραπευτές είναι οι γενίκευση στο σπίτι όσων το παιδί μαθαίνει στη θεραπεία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με σύμμαχο τους γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον. Ειδικά στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές πρέπει θεραπευτές, γονείς και σχολείο να λειτουργούν και να συνεργάζονται αρμονικά με κύριο στόχο τη στήριξη του παιδιού.
Μία μέθοδος εκπαίδευσης και συμβουλευτικής που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο λογοθεραπευτής για να κάνει τους γονείς πιο επικοινωνιακούς και λειτουργικούς με τα παιδιά τους είναι η μέθοδος HANEN. Η μέθοδος αυτή δημιουργήθηκε αρχικά στο Καναδά το 1977 και από τότε διαρκώς αναπτύσσεται και εξελίσσεται. Περιλαμβάνει διάφορες παραλλαγές της αρχικής ιδέας ανάλογα με τη διαταραχή του εκάστοτε παιδιού. Οι δύο πιο διαδεδομένες είναι οι μέθοδοι :
• HANEN “It Takes Two to Talk”
Είναι μία μέθοδος που βοηθάει τους γονείς να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους να γίνουν πιο επικοινωνιακά. Απευθύνεται σε γονείς παιδιών με καθυστέρηση ομιλίας. Συστήνεται σε γονείς των οποίων τα παιδιά κυμαίνονται από μη λεκτικό επίπεδο επικοινωνίας έως και το επίπεδο που αρχίζουν να συνδυάζουν λέξεις για τη δημιουργία μικρών προτάσεων. Η εκπαίδευση των γονέων γίνεται σε μικρές ομάδες αλλά και ατομικά με επισκέψεις του θεραπευτή στο σπίτι.
• HANEN “More Than Words”
Είναι μία μέθοδος που βοηθάει τους γονείς να προάγουν τις επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Δημιουργήθηκε το 1995 μετά από προσαρμογή του “It Takes Two to Talk” ώστε να καλύπτει τις ανάγκες παιδιών με ΔΑΔ. Δίνει στους γονείς τα απαραίτητα εργαλεία για να διευκολύνουν και να ενισχύσουν τις δεξιότητες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των παιδιών τους. Χρησιμοποιεί τις καθημερινές δραστηριότητες για να μάθει στο παιδί πώς να επικοινωνεί και τονίζει τη σημασία της προβλεψιμότητας, της δομής και των οπτικών βοηθημάτων στην προώθηση της μάθησης στα παιδιά με ΔΑΔ.
Ο κύκλος εκπαίδευσης γίνεται σε ομάδες ( 8 οικογένειες ανά ομάδα) και διαρκεί δεκατρείς εβδομάδες. Ο κάθε κύκλος περιλαμβάνει
– Μία πρώτη ενημερωτική συνάντηση
– Συμβουλευτική πριν το πρόγραμμα
– Οκτώ ομαδικές συναντήσεις για γονείς (διάρκειας συνήθως 2,5 ωρών)
– Τρείς ατομικές συναντήσεις με βίντεο και ανατροφοδότηση για κάθε οικογένεια, που διεξάγεται από το Λογοθεραπευτή είτε στο σπίτι της οικογένειας είτε στο κέντρο που γίνονται οι ομάδες θεραπείας
– Μία γραπτή αναφορά από το Λογοθεραπευτή
– Αξιολόγηση του προγράμματος από το γονιό
Και τα δύο προγράμματα που αναφέραμε πιο πάνω υποστηρίζονται από τα αντίστοιχα και ομώνυμα βιβλία. Ειδικά για το More Than Words το βιβλίο έχει σα στόχο να βοηθήσει τους γονείς να πετύχουν τους εξής τέσσερις σκοπούς :
1. Να εμπλέκονται με το παιδί τους σε συχνές ευχάριστες αμφίδρομες δραστηριότητες
2. Να οδηγήσουν τα παιδιά τους σε πιο ώριμες και συμβατές μορφές επικοινωνίας
3. Να τα μάθουν να επικοινωνούν για διάφορους σκοπούς και με διάφορους ανθρώπους
4. Να βελτιώσουν την κατανόηση της γλώσσας του παιδιού τους
Το πρόγραμμα More Than Words δεν είναι σχεδιασμένο να αντικαταστήσει άλλες θεραπείες των παιδιών με ΔΑΔ. Γονείς που εμπλέκονται σε θεραπείες όπως ΑΒΑ κ.α. ενθαρρύνονται να το αναφέρουν στο Λογοθεραπευτή που είναι υπεύθυνος για το πρόγραμμα, ώστε να μπορέσει να σχεδιάσει τους στόχους του προγράμματος, όσο καταλληλότερα γίνεται και ανάλογα με αυτά που έχει μάθει το παιδί στην ατομική θεραπεία του
Δυστυχώς η εφαρμογή της μεθόδου στην Ελλάδα συναντά κάποιες δυσκολίες. Οι γονείς πρέπει να μάθουν να «παίζουν» με τα παιδιά τους, να γίνονται και οι ίδιοι παιδιά ώστε να δημιουργηθεί μεταξύ τους μια σχέση «ισότιμων μελών». Από την κλινική μου εμπειρία, είμαι σε θέση να διαπιστώσω πως οι Έλληνες γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να υλοποιήσουν ένα τέτοιο πρότυπο εκπαίδευσης λόγω των συνεχώς αυξανόμενων υποχρεώσεών τους, οι οποίες καθιστούν ελάχιστο τον ελεύθερο χρόνο που διαθέτουν με τα παιδιά τους. Ένας επιπλέον παράγοντας που αναστέλλει την όλη διαδικασία της συγκεκριμένης θεραπείας είναι το ότι οι γονείς δεν γνωρίζουν πώς να γίνουν και οι ίδιοι παιδιά προκειμένου να παίξουν με τα παιδιά τους. Σημαντική λοιπόν προϋπόθεση για μια εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ θεραπευτή και γονιού είναι να είναι και οι δύο διατεθειμένοι να συνεργαστούν με κοινό στόχο την βοήθεια του παιδιού. Ο θεραπευτής οφείλει να δείξει επαρκώς στο γονιό τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιεί τις διάφορες δραστηριότητες και ο γονιός από τη μεριά του να ακούει τον θεραπευτή και να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ανάλογα τη περίσταση. Μια άλλη δυσκολία που αντιμετωπίζει η εφαρμογή της μεθόδου στη χώρα μας είναι ότι οι Έλληνες γονείς δεν είναι έτοιμοι γι’ αυτή την «ομαδική» δουλειά. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να ανοιχτούν μπροστά σε αγνώστους, να μιλήσουν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους και οι ίδιοι στη καθημερινότητά τους. Φυσικά και δε πιστεύω ότι όλα όσα ανέφερα πιο πάνω είναι εύκολα. Χρειάζεται όμως να προσπαθήσουμε όλοι μαζί να ωριμάσουμε ως άνθρωποι και ως κοινωνία με γνώμονα το καλό των παιδιών με αυτισμό
ΒΙΒΛΙΑ HANEN
• IT TAKES TWO TO TALK, Jane Pepper, Elaine Weitzman, 2004, Hanen Center Publications
• MORE THAN WORDS, Fern Sussman, 1999, Hanen Center Publications
www.hanen.org
