ΚΟΚΜΟΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το ερώτημα είναι πόση ώρα παρακολούθησης τηλεόρασης θεωρείται «πολύ»; Ειδικά για τα πολύ μικρά παιδιά είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα για τους γονείς και τους ειδικούς. Είναι λογικό οι επιστήμονες να μελετούν την επίδραση της «θέασης» στη πρώιμη ανάπτυξη των παιδιών καθώς το 90% των παιδιών, σύμφωνα με αναφορές γονέων, παρακολουθούν τηλεόραση, βίντεο ή DVD από τα 2 έτη σταθερά (Zimmerman, Christakis and Meltzoff, 2007). Παρόλο που κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι ορισμένα εκπαιδευτικά προγράμματα βοηθούν στην ανάπτυξη του λεξιλογίου σε μεγαλύτερα παιδιά, άλλες έρευνες δείχνουν ότι το αντίθετο συμβαίνει σε παιδιά κάτω των 2 ετών (Moyer, 2011).
Μία πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Pediatric Research με τίτλο «Θέαση τηλεόρασης κατά τη πρώτη παιδική ηλικία και η ετοιμότητα για ένταξη στο νηπιαγωγείο» μελετάει την συσχέτιση των δύο αυτών παραγόντων. Αυτή η έρευνα είναι αξιοσημείωτη γιατί είναι η πρώτη που υποδηλώνει μία ευθεία σχέση μεταξύ της τηλεόρασης και της ανάπτυξης και μαθησιακής ετοιμότητας των παιδιών. Οι ερευνητές μελετούν την επίδραση της τηλεόρασης σε τομείς όπως λεξιλόγιο, μαθηματική γνώση, κινητικές δεξιότητες και κοινωνικο- συναισθηματική λειτουργικότητα. Τα στοιχεία λήφθησαν από αναφορές γονέων σε μία έρευνα στο Quebec σχετικά με την ανάπτυξη των παιδιών (Pagani, Fitzpatrick and Barnett, 2013). Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας συμπληρώνουν τη γνώση που έχουμε σχετικά με την επίδραση της τηλεόρασης στην ανάπτυξη των μικρών παιδιών και υποστηρίζουν τις οδηγίες για τη θέαση τηλεόρασης που δόθηκαν το 2011 από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (ΑΑΠ).
Αναθεώρηση των οδηγιών της ΑΑΠ
Το 2011 η ΑΑΠ ανακοίνωσε μια σειρά οδηγιών για παιδιάτρους και γονείς με σκοπό να αποτραπεί η χρήση πολυμέσων (τηλεόραση, βίντεο, υπολογιστές, DVD) από παιδιά κάτω των 2 ετών.
Αυτές οι οδηγίες βασίζονταν σε 2 παράγοντες:
-Στην έλλειψη αποδείξεων που να υποστηρίζουν τα εκπαιδευτικά ή αναπτυξιακά οφέλη από τη χρήση πολυμέσων σε παιδιά έως 2 ετών.
-Στη σοβαρή πιθανότητα «ανάποδων», μη επιθυμητών επιπτώσεων στην ανάπτυξη αλλά και προβλήματα υγείας που μπορούν να προκληθούν από την έκθεση σε πολυμέσα από πολύ μικρή ηλικία
Ενώ οι οδηγίες της ΑΑΠ ρητά αναφέρουν ότι την εποχή που εκδόθηκαν δεν υπήρχαν σαφείς έρευνες που να αποδεικνύουν τη συσχέτιση τηλεόρασης και ανάπτυξης σε παιδιά κάτω των 2, νεότερες έρευνες προτείνουν ότι τα ηλεκτρονικά μέσα επηρεάζουν την ανάπτυξη με τους εξής τρόπους (αλλά όχι μόνο αυτούς):
-Καθυστέρηση ομιλίας
-Επιπτώσεις στην υγεία
-Μειωμένη αλληλεπίδραση γονέα-παιδιού
-Μείωση φαντασίας, δημιουργικού παιχνιδιού αλλά και της ποιότητας των λεκτικών εισερχομένων που λαμβάνει το παιδί
(Council on Communications and Media, 2011).
Ανέφεραν 3 συγκεκριμένες έρευνες (Lineberger and Walker, 2005; Zimmerman, Christakis and Meltzoff, 2007; Chonchaiya and Pruksananonda, 2008) που εξέταζαν την επίδραση της έντονης έκθεσης στη τηλεόραση στην ανάπτυξη της γλώσσας και της ομιλίας σε παιδιά ηλικίας 8-16 μηνών. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι βραχυπρόθεσμα, παιδιά που παρακολουθούσαν πολύ τηλεόραση κάτω της ηλικίας των 2 ετών, επιδείκνυαν αυξημένη πιθανότητα καθυστέρησης ομιλίας ενώ παιδιά κάτω του 1 έτους που έβλεπαν τηλεόραση μόνα τους είχαν σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες να έχουν γενικευμένη διαταραχή λόγου και ομιλίας (Council on Communications and Media, 2011). Παρόλο που δεν υπήρχαν αρκετές ενδείξεις να στηρίξουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες, οι αποδείξεις για τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες ήταν υπέρ του δέοντος αρκετές για να προκαλέσουν ανησυχία.
Παρά όλους τους κινδύνους που υπάρχουν πολλοί γονείς δεν είναι ενήμεροι για όλα αυτά. Δύο έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Pediatrics αναφέρουν ότι η πλειονότητα των γονέων δεν ελέγχουν πόση ώρα περνούν τα παιδιά τους μπροστά στη τηλεόραση (Pagani et al., 2013). Μια πρόσφατη έρευνα στο Πανεπιστήμιο Northwestern έδωσε ερωτηματολόγια σε 2300 γονείς παιδιών 0-8 ετών και βρήκε ότι η πλειοψηφία αυτών δεν ανησυχούσε με τη χρήση της τηλεόρασης από τα μικρά παιδιά τους (Leopold, 2013). Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό επειδή οι θεμελιώδεις δεξιότητες που σχετίζονται με τη σχολική ετοιμότητα, αναπτύσσονται σε αυτή την ηλικία (Pagani et al., 2013). Αναφερόμαστε σε γνωστικές, κοινωνικο-συναισθηματικές και αισθητικο-κινητικές δεξιότητες που είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη μετέπειτα ακαδημαϊκή επιτυχία αλλά και είναι όφελος για όλη τη κοινωνία όταν αυτά τα παιδιά μπουν στην ενήλικη ζωή (Ibid, 2013).
Ειδικά για τις κινητικές δεξιότητες, υπάρχει μία ενδεικτική έρευνα που τις συνδέει με τη πρόβλεψη της μελλοντικής μαθηματικής και αναγνωστικής επιτυχίας των παιδιών (Ibid, 2013). Η έρευνα αυτή προτείνει ότι η υπερβολική θέαση τηλεόρασης συνδέεται αρνητικά με τις λεκτικές και μνημονικές δεξιότητες, τη συγκέντρωση προσοχής και τη κοινωνικο-συναισθηματική προσαρμογή. Με άλλα λόγια, η υπερβολική χρήση της τηλεόρασης από πολύ μικρά παιδιά υπονομεύει τη κρίσιμη εγκεφαλική ανάπτυξη που συμβαίνει σε αυτές τις ηλικίες (Pagani et al., 2013).
Συνδέοντας την ετοιμότητα των παιδιών για την ένταξή τους στο νηπιαγωγείο με τη «θέαση» τηλεόρασης σε μικρή ηλικία
Η έρευνα των Pagani et al. study (2013) είναι η πρώτη που συνδέει την ετοιμότητα των παιδιών να πάνε στο νηπιαγωγείο με την υπερβολική χρήση τηλεόρασης. Για να το κάνουν αυτό οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα διευρυμένο ορισμό της «σχολικής ετοιμότητας» που περιλάμβανε ένα σύνολο συμπεριφορικών, γνωστικών, συναισθηματικών και κινητικών δεξιοτήτων (Pagani et al., 2013). Χρησιμοποίησαν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα παιδιών για να μελετήσουν τον τρόπο της επίδρασης της θέασης τηλεόρασης σε παιδιά 29 μηνών στη μετέπειτα σχολική τους ετοιμότητα. Χρησιμοποίησαν δεδομένα που συλλέχθηκαν από ερωτηματολόγια γονέων αλλά και σταθμισμένα τεστ που χορηγηθήκαν σε παιδιά αλλά και αναφορές δασκάλων ( Peabody Picture Vocabulary Test, Number knowledge test, Gross motor development, Classroom Engagement, Socioemotional characteristics) (Pagani et al., 2013). Προσπάθησαν να ελέγξουν ποικίλες μεταβλητές, όπως τη μητρική εκπαίδευση, αναγνωστική διέγερση, ιδιοσυγκρασία και οικογενειακή λειτουργικότητα.
Ευρήματα
Τα παιδιά σε αυτό το δείγμα έβλεπαν κατά μέσο όρο περισσότερες από 12,36 ώρες τηλεόραση σε εβδομαδιαία βάση, γεγονός που συμβαδίζει με τις προτάσεις της ΑΑΠ για παιδιά άνω των 2 ετών (Pagani et al., 2013). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι κάθε αύξηση θέασης τηλεόρασης κατά 1 τυπική απόκλιση (1.2 ώρες) προέβλεπε μία αντίστοιχη μείωση στο αντιληπτικό λεξιλόγιο, στα σκορ γνώσης αριθμών, συνολική κοινωνική μέσα στη τάξη, στα σκορ αδρής κινητικότητας και αύξηση των «χειρισμών» και της «εκμετάλλευσης από τους συμμαθητές τους (Pagani et al, 2013). Άλλα αξιοσημείωτα ευρήματα είναι τα εξής:
-Η αυξημένη θέαση τηλεόρασης στους 29 μήνες ηλικίας συνδέεται με χαμηλότερα σκορ στο Peabody Picture Vocabulary Test και στο Number Knowledge Test. Κάθε επιπρόσθετη ώρα συνδέεται με μία μείωση της τάξης του 11% στο αντιληπτικό λεξιλόγιο και του 17% στη γνώση αριθμών.
-Υψηλότερα επίπεδα παρακολούθησης τηλεόρασης συνδέθηκαν με μικρότερα επίπεδα κοινωνικής αλληλεπίδρασης μέσα στη τάξη. Μάλιστα κάθε ώρα θέασης καθημερινά αντιστοιχεί σε μία μείωση της αλληλεπίδρασης κατά 5,2%.
-Υψηλότερα επίπεδα παρακολούθησης τηλεόρασης στη πρώιμη παιδική ηλικία σχετίζονται με χαμηλότερη επίδοση σε τεστ αδρής κινητικότητας. Κάθε επιπρόσθετη ώρα στους 29 μήνες αντιστοιχούν σε μείωση 9% στα σκορ αυτών των τεστ.
-Η θέαση τηλεόρασης σε μικρή ηλικία συνδέθηκε και με τη θυματοποίηση αυτών των παιδιών από τους συμμαθητές τους νηπιαγωγείο με αύξηση 6% για κάθε επιπλέον ώρα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Βλέπουμε λοιπόν την αρνητική επίδραση που έχει η τηλεόραση γενικά σε όλα τα παιδιά αλλά και ειδικά σε παιδιά κάτω των δύο ετών. Όλοι μαζί θεραπευτές, γονείς, εκπαιδευτικοί κτλ πρέπει να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας και να προστατεύουμε τα μικρά παιδιά. Πρέπει να ελέγχουμε πόσο και πότε τα παιδιά μας βλέπουν τηλεόραση για να μην έχουμε δυσάρεστες συνέπειες στο μέλλον αφού οι συνέπειες είναι και βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες και θα είναι δύσκολο κατόπιν εορτής να ελέγξουμε τη κατάσταση
Βιβλιογραφία
Council on Communications and Media, American Academy of Pediatrics. (2011, Online) “Media Use by Children Younger than 2 years”. Pediatrics 128(5). 1040-1045. Accessed online at:http://pediatrics.aappublications.org/content/128/5/1040.full.pdf+html.
Leopold, W. (2013) “Study Finds Parents Drive Children’s Media Use: Today’s tech-familiar parents unlikely to worry, fight with kids over screen time”. Northwestern University. Accessed online at:http://www.northwestern.edu/newscenter/stories/2013/06/study-finds-parents,-not-young-kids,-drive-childrens-media-use.html
Pagani, L.S., Fitzpatrick, C. and Barnett, T.A. (2013) “Early childhood television viewing and kindergarten entry readiness”. Pediatric Research 74. 350-355
Zimmerman,FJ., Christakis D.A., and Meltzoff, AN. (2007). Television and DVD/video viewing in children younger than 2 years. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine. 161(5) 473-479
