ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όλες οι πληροφορίες που λαμβάνουμε για το περιβάλλον μας, έρχονται σε εμάς μέσω των αισθητηριακών μας συστημάτων. Πάρα πολλές αισθητηριακές διεργασίες λαμβάνουν χώρα στο νευρικό μας σύστημα σε ασυνείδητο επίπεδο και έτσι δεν είμαστε πάντα ενήμεροι για αυτές. Γνωρίζουμε όλοι τις αισθήσεις που σχετίζονται με την όσφρηση, την όραση, την γεύση, την ακοή. Οι περισσότεροι από μας όμως δεν συνειδητοποιούμε ότι το νευρικό μας σύστημα επίσης αισθάνεται το άγγιγμα, την κίνηση, τη δύναμη της βαρύτητας και τη θέση του σώματος.

Ακριβώς όπως τα αυτιά προσλαμβάνουν μεν τις οπτικές πληροφορίες αλλά βασίζονται στον εγκέφαλο για την ερμηνεία τους, έτσι και όλα τα αισθητηριακά συστήματα έχουν υποδοχείς που συλλέγουν πληροφορίες, οι οποίες θα ερμηνευτούν από τον εγκέφαλο.

Έτσι δομές στο εσωτερικό αυτί στέλνουν πληροφορίες για την κίνηση και την αλλαγή της θέσης του κεφαλιού. Στοιχεία από τους μυς, τις αρθρώσεις και τους τένοντες παρέχουν ενημέρωση για τη θέση του σώματος στον χώρο. Όργανα του δέρματος στέλνουν πληροφορίες για το απαλό άγγιγμα, τον πόνο, την θερμοκρασία κλπ.

Η αίσθηση της αφής

Η αίσθηση της αφής έχει κυρίαρχο ρόλο στην καθημερινή μας λειτουργία.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ: Για παράδειγμα, λόγω των πληροφοριών που του παρέχονται από το απτικό σύστημα, ένα άτομο έχει τη δυνατότητα να βρει τα χρήματα στην τσέπη του, να κινηθεί στον χώρο στο σκοτάδι για να βρει πχ το κερί, να βρει τα κλειδιά στην τσάντα του χωρίς να χρειαστεί να κοιτάζει.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ: Η αίσθηση της αφής παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία μας από κίνδυνο. Για παράδειγμα, μας δείχνει την διαφορά ανάμεσα στο απαλό άγγιγμα ενός οικείου προσώπου από το ανατριχιαστικό άγγιγμα των ποδιών μιας κατσαρίδας. Μας δείχνει την διαφορά ανάμεσα σε ένα κοφτερό αντικείμενο που ακουμπάμε από ένα απαλό.

Η αίσθηση της κίνησης

Η αιθουσαία αίσθηση έχει να κάνει με την κίνηση του σώματος σε σχέση με την αλλαγή της θέσης του κεφαλιού στον χώρο. Αυτόματα συγχρονίζει στον άνθρωπο τις κινήσεις των ματιών, της κεφαλής και του σώματος. Σε ελεύθερη απόδοση θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε σαν ένα «ραντάρ» για τον προσανατολισμό του σώματος μας σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο.

Αν αυτό το σύστημα δυσλειτουργούσε, θα ήταν αδύνατο να κάνουμε μία άσκηση αντιγραφής από έναν πίνακα σε ένα χαρτί χωρίς να χάσουμε τον προσανατολισμό μας (σκεφτείτε πόσοι από εμάς ζαλιζόμαστε κάνοντας αυτή την κίνηση). Επίσης, θα ήταν δύσκολο να περπατήσουμε σε ένα στενό δρόμο, σε μία δοκό ανάμεσα από αντικείμενα, να ισορροπήσουμε στο ένα πόδι, να ανέβουμε ή κατέβουμε σκάλες. Επιπλέον, αν αυτό το σύστημα δυσλειτουργεί, έχουμε χαμηλό μυϊκό τόνο, δεν έχουμε καλή συνεργασία των δύο πλευρών του σώματος μας, δεν διατηρούμε με ευχέρεια το κεφάλι μας σε ευθεία θέση ενάντια στη βαρύτητα και ζαλιζόμαστε στο αυτοκίνητο, τις κυλιόμενες σκάλες, το ασανσέρ ή τις κούνιες.

Η αίσθηση της θέσης του σώματος

Στενά συνδεδεμένο με την αιθουσαία αίσθηση είναι η ιδιοδεκτική αίσθηση, η οποία μας ενημερώνει για τη θέση του σώματος. Για τον λόγο αυτό πολλοί συνδυάζουν το σύστημα και μιλούν για «αιθουσαιο-ιδιοδεκτική λειτουργία».

Η ιδιοδεκτικότητα είναι εκείνη που καθιστά ικανό ένα άτομο να κινεί επιδέξια τα χέρια του ή γενικότερα τα μέλη του σώματός του (πόδια, λεκάνη κλπ), χωρίς να χρειάζεται να παρακολουθεί την κίνηση κάθε μέλους του. Χάρις στο ιδιοδεκτικό σύστημα, οι μυς μας συν-λειτουργούν καλά και η θέση του σώματος μας ρυθμίζεται αυτόματα, με αποτέλεσμα να μην πέφτουμε από την θέση μας ή να περπατάμε χωρίς να το σκεφτόμαστε. Επίσης μας βοηθά να συγχρονίζουμε καλά τις διαφορετικές λειτουργίες των μελών του σώματός μας (πχ εναλλάσσοντας το βάρος μας την ώρα που κατεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι χωρίς να κρατιόμαστε). Τέλος επιτρέπει επίσης στα χέρια μας να χειρίζονται επιδέξια αντικείμενα όπως κουμπιά, πλήκτρα, στυλό, κουμπιά, πιρούνια, χτένες, εργαλεία γραφείου (συνδετήρες κλπ), πλύσιμο πιάτων κλπ.

Η οργάνωση των συστημάτων – ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

Η ομαλή λειτουργία και ο συγχρονισμένος συντονισμός του απτικού, του αιθουσαίου και του ιδιοδεκτικού συστήματος αρχίζει πολύ νωρίς κατά τη διάρκεια της ζωής, ακόμα και πριν από τη γέννηση. Αυτές οι βασικές αισθήσεις είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους και σχηματίζουν διασυνδέσεις με άλλα συστήματα του εγκεφάλου.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ όλων των συστημάτων γίνεται με ένα σύνθετο αλλά πολύ αποτελεσματικό τρόπο και βοηθάει ένα άτομο να ερμηνεύσει επαρκώς μια κατάσταση και να ανταποκριθεί κατάλληλα. Αυτή ακριβώς η οργάνωση και αλληλεπίδραση των συστημάτων ορίζεται ως ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ.

Κινητικός σχεδιασμός

Η αισθητηριακή ολοκλήρωση, όχι μόνο μας επιτρέπει να ανταποκριθούμε κατάλληλα στα εισερχόμενα ερεθίσματα, αλλά επίσης μας οδηγεί στον τρόπο με τον οποίο επιδρούμε στο περιβάλλον. Ο κινητικός σχεδιασμός (ή πράξη) είναι μια σημαντική ικανότητα, η οποία εξαρτάται από την επάρκεια της αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Ο κινητικός σχεδιασμός περιλαμβάνει την ιδέα για την ενέργεια που πρόκειται να γίνει, το σχεδιασμό της ενέργειας και την εκτέλεση της ενέργειας.

Για το σχεδιασμό νέων ενεργειών, χρησιμοποιείται η γνώση από προηγούμενες εμπειρίες και από τα αισθήματα (βιώματα) που συνοδεύουν τις εμπειρίες αυτές. Η απτική, ιδιοδεκτική και αιθουσαία αίσθηση είναι σημαντικές στην παροχή γνώσης για τον τρόπο που το σώμα ενεργεί στο περιβάλλον.

Χάρις στον κινητικό σχεδιασμό, ένα άτομο είναι ικανό να αντεπεξέλθει ικανοποιητικά σε μία νέα απαίτηση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, ένα μικρό παιδί, το οποίο για πρώτη φορά βλέπει ένα τρίκυκλο ποδηλατάκι, θα μπορέσει να ανέβει και να κατέβει από αυτό, χωρίς καμία βοήθεια ή οδηγίες χάρις στον κινητικό σχεδιασμό του που περιλάμβανε προηγούμενες καταγεγραμμένες πληροφορίες υποσυνείδητων βιωμάτων. Ο ενήλικας, βλέποντας ένα καινούργιο μεταλλικό αναπτήρα, περιεργαζόμενός τον σε πολύ λίγο διάστημα θα βρει πώς ανάβει.