ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Μετά από αρκετά χρόνια επιστημονικής έρευνας έχει αποδειχθεί πως το I.Q. ( δείκτης νοημοσύνης), καθώς και η υψηλή ακαδημαϊκή επίδοση έχουν μικρή σχέση με την ισορροπία, ευτυχία και αργότερα επιτυχία του παιδιού/ατόμου στη ζωή του. Άτομα με υψηλό IQ και υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις στο σχολείο, αργότερα στη ζωή τους δεν είχαν την αναμενόμενη επαγγελματική, προσωπική και διαπροσωπική επιτυχία. Αντίθετα, αντιμετώπιζαν αρκετά προβλήματα κοινωνικοποίησης και δυσκολίες προσαρμογής στο επαγγελματικό και διαπροσωπικό επίπεδο, καθώς και στο κτίσιμο της προσωπικής αλλά και διαπροσωπικής τους ευτυχίας και ισορροπίας.Σύμφωνα με την έρευνα του Dr. Daniel Goleman (ψυχολόγος, καθηγητή και συγγραφέα του βιβλίου: «Συναισθηματική Νοημοσύνη» E.Q. – Γιατί μετράει πιο πολύ από το IQ; (Emotional Intelligence -Why it matters more than IQ?)-, οι ψυχολόγοι, ερευνητές και εκπαιδευτικοί σήμερα πια έχουν πειστεί ότι το IQ συνεισφέρει μόνο κατά 20% στη μελλοντική επιτυχία και ισορροπία του ατόμου, ενώ το 80% βασίζεται στην ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (EQ).
Με τον όρο συναισθηματική νοημοσύνη νοείται “η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις”. (Daniel Goleman, Συναισθηματική νοημοσύνη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα)
Ο Goleman αναφέρει ότι: Με τον όρο Συναισθηματική Νοημοσύνη, E.Q. χαρακτηρίζουμε την ικανότητα του ανθρώπου:
- να ενεργοποιεί τον εαυτό του
- να επιμένει
- να επιβιώνει παρ’ όλες τις αντιξοότητες και δυσκολίες
- να ελέγχει τις παρορμήσεις του
- να καθυστερεί την ικανοποίηση των αναγκών του.
- να ρυθμίζει τη διάθεσή του
- να ελέγχει τις ψυχολογικές διακυμάνσεις του ώστε να μην επηρεάζουν την κρίση του
- να έχει την ικανότητα να συμπάσχει
- να έχει ενσυναίσθηση
- να συναισθάνεται με τους συνανθρώπους του
- να έχει θετική και αισιόδοξη σκέψη και να ελπίζει θετικά σε κάτι καλύτερο (Daniel Goleman, 1995).
Όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι καθοριστικοί για την καλλιέργεια και ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.Οι γονείς των παιδιών οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι τα παιδιά με E.Q. μπορεί να έχουν και υψηλό I.Q., αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Ο δείκτης της νοημοσύνης τους, μπορεί να είναι στα φυσιολογικά επίπεδα, αλλά για να πετύχουν μελλοντικά πρέπει να καλλιεργήσουν χαρακτηριστικά του EQ, όπως: αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία, πίστη στον εαυτό και ικανότητές τους, τόλμη, ευελιξία, ενσυναίσθηση, επιμονή και υπομονή, θετική σκέψη, καθώς και ικανότητα έκφρασης του εαυτού με άνεση και ειλικρίνεια. Επιπλέον πρέπει να έχουν υγιή φιλοδοξία και να μη φοβούνται να αναλαμβάνουν ευθύνες. Τέλος, η συναισθηματική τους ζωή να είναι πλούσια και πολυποίκιλη, να τη χειρίζονται έτσι, ώστε τα συναισθήματά τους να μην τους παρασύρουν αλλά να τα καθοδηγούν αυτοί.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι οι παλιότερες εκπαιδευτικές και ψυχολογικές θεωρίες πίστευαν πως το παιδί γεννιέται με ένα συγκεκριμένο IQ, το οποίο είναι προκαθορισμένο και δεν μπορούσε να εξελιχτεί ιδιαίτερα στη διάρκεια της ζωής του. Σήμερα οι θεωρίες αυτές έχουν αλλάξει με τη συμβολή της Θεωρίας της Συναισθηματικής Ευφυΐαςκαι έχει αποδειχθεί ότι ακόμα και το IQ ενός ατόμου μπορεί να αναπτυχθεί, αλλά ιδιαίτερα μπορεί να καλλιεργηθεί το ΕQ του, με κατάλληλους χειρισμούς και συνθήκες.
Σπουδαίο ρόλο στην κατανόησή του E.Q., παίζει και η Θεωρία της «Πολλαπλής Νοημοσύνης» του καθηγητή του HARVARD, Dr. Howard Gardner, ο οποίος με το βιβλίο του «Frames of Mind» απέδειξε ότι υπάρχουν επτά Διαφορετικές Νοημοσύνες, όλες εξίσου σημαντικές. Αυτές είναι:
- Λεκτική Νοημοσύνη (Linguistic Ιntelligence). Ικανότητα αποτελεσματικού χειρισμού της γλώσσας.
- Λογικομαθηματική (Logical/ Mathematical Intelligence). Ικανότητα αναλυτικής σκέψης.
- Χωροταξική (Spatial Intelligence) Ικανότητα καλής αντίληψης, αίσθησης και αισθητικής του χώρου.
- Κιναισθητική (Body- Kinesthetic Intelligence). Ικανότητα εκτέλεσης, εκτίμησης και συντονισμού των σωματικών κινήσεων.
- Μουσική (Musical Intelligence). Ικανότητα κατανόησης, εκτίμησης και παραγωγής μουσικής.
- Δια-προσωπική (Inter-personal Intelligence).Ικανότητα να κατανοεί τους άλλους ανθρώπους, να συνεργάζεται καλά μαζί τους, να συμπάσχει, να τους κινητοποιεί.
- Ενδο-προσωπική, (Intra-personal Intelligence).Ικανότητα να κατανοεί και να αναλύει τα εσωτερικά συναισθήματα και σκέψεις. Η αυτογνωσία και η αυτοπεποίθηση είναι κλειδιά για την αυτή την ευφυΐα.
Πρέπει να κατανοήσουμε ότι κάθε άτομο είναι μοναδικό, έχει μοναδικές ικανότητες ανάπτυξης, γνώσης, αντίληψης και εξέλιξης. Επομένως δεν μπορούμε να απαιτούμε από όλους να γίνουν το ίδιο, να έχουν την ίδια νοημοσύνη και να καλλιεργούν τις ίδιες ικανότητες.Για παράδειγμα, μπορεί ένα άτομο να έχει υψηλή διαπροσωπική και λεκτική νοημοσύνη αλλά χαμηλή σωματική/κινητική και μαθηματική. Αυτό το στοιχείο δεν κάνει το άτομο «καλό» ή «κακό», «εξυπνότερο» ή πιο «επιτυχημένο», απλά διαφορετικό και μοναδικό.
Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του E.Q.
α. Προσωπική Προδιάθεση (περίπου 40%)
β. Οικογενειακή Επιρροή (περίπου 40%)
γ. Κοινωνικές / Οικονομικές συνθήκες (σχολική μόρφωση, εκπαιδευτική επιρροή, κοινωνικές συνθήκες κτλ.) (περίπου 20%)
Οι γονείς με τη σωστή διαπαιδαγώγηση, με χρήση αγάπης με όρια, μπορούν να γίνουν καταλύτεςστην καλλιέργεια της Συναισθηματικής Νοημοσύνης στη ζωή των παιδιών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, εφόσον οι γονείς πιστέψουν στις ικανότητες, τα ταλέντα και τημοναδικότητα του παιδιού τους και του εμφυτεύσουν πίστη στον εαυτό τους, καλλιέργεια υψηλών ηθικών αξιών, αλλά και αισιόδοξη άποψη και στάση για τη ζωή.Ουσιαστικός είναι βέβαια και ορόλος του σχολείου, όπου οι εκπαιδευτικοί και οι σχολικοί ψυχολόγοι μπορούν να εμπνεύσουν στα παιδιά την αγάπη για μάθηση, έρευνα και εξέλιξη. Έτσι τα παιδιά θα ανακαλύψουντηνευφυΐα τους και θα εκφράσουν τον αληθινό τους εαυτό.Σαν συμπέρασμα βλέπουμε καθαρά, ότι το «παιδοκεντρικό» σχολείο και γονείς με ανοιχτή νοοτροπία και κατανόηση μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας υγιούς, ισορροπημένης προσωπικότητας των παιδιών, αλλά και να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη και τη μελλοντική τους επιτυχία, εξέλιξη και ευτυχία.
Σε τι διαφέρει όμως η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ)από τη διανοητική νοημοσύνη (IQ); Με ποιο τρόπο συμβάλλει στην επαγγελματική και στην προσωπική μας επιτυχία; Με ποιους τρόπους μπορεί να βελτιωθεί;
Για αρκετά χρόνια η νοημοσύνη σχετιζόταν με τον παραδοσιακό ορισμό της ευφυίας και μετριόταν με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Το γνωστό σε όλους μας δείκτη νοημοσύνης (IQ). Μάλιστα, επικρατούσε η πεποίθηση ότι ένα άτομο με υψηλό δείκτη νοημοσύνης μπορεί να πετύχει σε κάθε τομέα της ζωής του. Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων η θεωρία αυτή άρχισε να παρουσιάζει “κενά” και να μην ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.Έτσι λοιπόν μελέτες και έρευνες απέδειξαν ότι υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες εκτός της ευφυίας που επηρεάζουν αλλά και συμβάλλουν σημαντικά στην πορεία τόσο της επαγγελματικής όσο και της προσωπικής ζωής των ανθρώπων. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν και τη λεγόμενη συναισθηματική νοημοσύνη.
Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η διανοητική νοημοσύνη (IQ) και η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) είναι δύο διακριτές και ξεχωριστές ικανότητες του ανθρώπου. Ωστόσο, συνδέονται μεταξύ τους καθώς η μία συμπληρώνει την άλλη.
Διαφορές μεταξύ IQ και EQ
Ο δείκτης IQ αφορά στο αριθμητικό, γνωστικό κομμάτι, ενώ ο δείκτης EQ σχετίζεται με τα συναισθήματα.
Η διανοητική νοημοσύνη είναι κάτι προκαθορισμένο από τη γέννηση του ανθρώπου, που εξελίσσεται μέχρι κάποια ηλικία και σταματά, ενώ η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κάτι το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία
Το IQ ελέγχει τη λογική, ενώ το EQ τα συναισθήματά μας τόσο απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό όσο και απέναντι στους άλλους
Το IQ επηρεάζει ελάχιστα τις σχέσεις μας με τους άλλους, ενώ το EQ παίζει καθοριστικό ρόλο στις σχέσεις μας με τους άλλους
Το IQ είναι απαραίτητο για τη διεκπεραίωση κάθε μορφής εργασίας, ενώ το EQ είναι απαραίτητο για τη διαχείριση κάθε μορφής σχέσης.
Χαρακτηριστικά υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας άνθρωπος με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Είναι διορατικός, ελέγχει τα συναισθήματά του, καταβάλλει προσπάθεια να κατανοήσει τις απόψεις και τα συναισθήματα των γύρω του και να δει τα πράγματα από τη δική τους οπτική γωνία, ελέγχει τις προσωπικές του προκαταλήψεις και δεν τις αφήνει να επηρεάζουν την κρίση του για τις ικανότητες των άλλων, είναι ικανός να συσπειρώνει και να δραστηριοποιεί τους ανθρώπους γύρω του, δεν κρατά επικριτική στάση απέναντι στους υφισταμένους του, ασκεί κριτική με εποικοδομητικά σχόλια, είναι ειλικρινής για τα συναισθήματα και τις προθέσεις του, είναι υποστηρικτικός, αποφασιστικός, εκφραστικός, έχει με λίγα λόγια την ευκαιρία να γίνει ένας επιτυχημένος “ηγέτης”.
Τρόποι βελτίωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης
Για να βελτιώσει κανείς τη συναισθηματική του νοημοσύνη χρειάζεται μεγάλη υπομονή και κυρίως θέληση. Μερικοί τρόποι είναι οι εξής:
Αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας.
Αναλάβετε την ευθύνη των συναισθημάτων σας
Προσπαθήστε να προβλέψετε τα συναισθήματά σας
Προσπαθήστε να είστε λιγότερο επιθετικοί
Η καλλιέργεια λοιπόν της συναισθηματικής νοημοσύνης ενός παιδιού ή εφήβου θα έχει σαν αποτέλεσμα την εξέλιξή του σε ένα συναισθηματικά ώριμο ενήλικα. Έναν ενήλικα που αποδέχεται και σέβεται τους άλλους, που έχει ανάγκη για υγιή κοινωνικοποίηση, που δημιουργεί ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις, που έχει την ανάγκη να διαμορφώσει την προσωπική του ταυτότητα, που δέχεται τις υποχρεώσεις του και που έχει την ικανότητα της ευελιξίας και προσαρμογής σε διάφορες δύσκολες καταστάσεις σε οποιοδήποτε περιβάλλον (κοινωνικό, επαγγελματικό, προσωπικό, οικογενειακό).
