ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΡΑΤΟΣ. Δ/ντής Προσέγγισης
Το παρόν Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Special Life” το 2011.
«Η οικογένειά μου έπρεπε να με βγάλει έξω ώστε να δει η γειτονιά ότι κανείς δεν με χτυπούσε». (PENELOPE Mc MYLLEN αυτιστική ενήλικας)
«Πρέπει να με καταλάβετε. Η ζωή μου έχει καταστραφεί. Δεν μπορεί να ηρεμήσει καθόλου. Όταν κάνει κρίση είναι εκτός εαυτού. Δεν έχει αφήσει στο σπίτι τίποτα όρθιο. Σκίζει τα ρούχα του, χτυπιέται στο πάτωμα, το βράδυ ξυπνάει και κλαίει! Βοηθείστε με! Οι γείτονες με κοιτούν με μισό μάτι. Νομίζουν ότι κακοποιώ το παιδί μου. Θα μου φέρουν τον Εισαγγελέα καμιά μέρα!»
24 χρόνια επαγγελματίας είμαι. Και αυτή την έκφραση -με αλλαγή μόνο των τρόπων αντίδρασης του παιδιού- την ακούω από γονείς παιδιών με ΔΑΦ 24 χρόνια. Κάθε φορά μου έρχονται στο μυαλό οι στίχοι του Σαββόπουλου «Ώσπου κάποιο βραδάκι βρε τι του’ρθε ξαφνικά και άρχισε να φωνάζει με μανία». Τι να αισθανθώ; Λύπη γι αυτό που πέρασε αυτός που φωνάζει ή θυμό για αυτούς που τον έφεραν σε αυτή την κατάσταση;
Πρέπει αρχικά να τον καταλάβω τον γονιό! Είναι απηυδισμένος και κουρασμένος. Όπως πρέπει και εκείνος να καταλάβει ότι το παιδί του τα κάνει όλα αυτά είτε χωρίς να το θέλει είτε γιατί δεν ξέρει να αντιδράσει αλλιώς. Δεν φταίει. Απλά δεν ξέρει να αντιδράει αλλιώς…
Τα πάντα στην ζωή μας είναι “nature & nurture” (φύση και περιβάλλον). «Φύση» λοιπόν το παιδί (=εκ γενετής δυσκολία) και «περιβάλλον» (= τρόπος εκπαίδευσής του, οικογένεια, σχολείο, θεραπευτήριο) είναι ο καμβάς που θα εκδηλώσει τις συμπεριφορές του.
Πρώτα από όλα πρέπει να ξεχωρίσουμε τους λόγους για τους οποίους το παιδί εμφανίζει αυτή την συμπεριφορά. Όπως έχει αναφερθεί σε όλα τα άρθρα που έχω την τιμή το περιοδικό να φιλοξενεί, το ζήτημα στα παιδιά με ΔΑΦ δεν είναι τι κάνουν. Είναι γιατί το κάνουν. Ας δούμε λοιπόν τους δύο τύπους αυτών των εκρήξεων και εάν έχουν αυτοί οι 2 τύποι ομοιότητες και διαφορές.
Temper tantrum: έκρηξη οργής της διάθεσης
Meltdown: κατάρρευση (λαϊκιστί «λιώσιμο» )
Ας δούμε τι σημαίνει η καθεμία μία από αυτές τις εκδηλώσεις:
ΕΚΡΗΞΗ ΟΡΓΗΣ (tantrum)
Ο Γιάννης, 6χρονο παιδί με ΔΑΦ βρίσκεται στο ψιλικατζίδικο. Παίρνει στο χέρι μία σοκολάτα. Η μαμά του λέει «όχι, έχουμε σοκολάτες σπίτι, δεν θα πάρουμε τώρα σοκολάτα». Το παιδί ουρλιάζει πέφτει κάτω και «ξεσηκώνει τον κόσμο». Η μαμά έντρομη κοιτά την αντίδρασή του. Σαφώς ηττημένη στην προσπάθειά της να υπάρξει συνεπής στην απαγόρευση που πήγε να θέσει του δίνει την σοκολάτα. Το παιδί αυτόματα σταματά και αλλάζει άμεσα την συμπεριφορά του.
Αυτή ακριβώς ήταν μία έκρηξη οργής. Στην έκρηξη οργής λοιπόν το παιδί απλά θέλει κάτι να γίνει με τον δικό του τρόπο ή να πάρει κάτι ή να παίξει αντί να κάνει μάθημα και επειδή δεν εξυπηρετείται αυτή η ΑΝΑΓΚΗ του, καταφεύγει σε αυτόν τον τρόπο διεκδίκησης.
Τα χαρακτηριστικά της έκρηξης οργής είναι τα εξής:
-Το παιδί θα εξετάσει αν με τη συμπεριφορά του θα λάβει την κατάλληλη αντίδραση που επιθυμεί.
-Θα είναι ενήμερο του περιβάλλοντος (θα λαμβάνει προφυλάξεις, δεν θα πληγωθεί παρ’ότι μπορεί να χτυπήσει το κεφάλι του στον τοίχο -δεν πονάει το σημείο που το χτυπάει-). Επιπρόσθετα εάν καταφύγει σε αυτοτραυματισμό (σπάνιο) θα γίνει γιατί δεν έχει ενημερότητα του πόνου (δεν πονάει)
-Θα επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει την κοινωνική κατάσταση προς όφελος του.
– Όταν το αίτημά του επιλυθεί, ο θυμός θα τελειώσει όσο ξαφνικά άρχισε.
-Κατά την έκρηξή του θα σας δώσει την αίσθηση ότι το παιδί έχει τον έλεγχο αντί του γονέα.
-Η έκρηξη αποσκοπεί στην επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου και μόλις ο στόχος επιτυγχάνεται, τα πράγματα επιστρέφουν στο φυσιολογικό.
«Εάν έχεις γεννηθεί με διαφορετική αντίληψη του περιβάλλοντος, δεν κατανοείς ότι η δική σου αντίληψη είναι 99% διαφορετική από τις αντιλήψεις των άλλων ανθρώπων»(B.MORRIS αυτιστικός ενήλικας)
Εάν οι γονείς ενός παιδιού με ΔΑΦ αισθάνεστε πως χειραγωγείστε από τα ξεσπάσματά του, έχετε δίκιο. Η έκρηξη σε αυτό το παιδί δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παιχνίδι εξουσίας όπου ξέρει να το παίζει μόνο έτσι γιατί δεν έχει κατακτήσει άλλες γνωστικές θεωρίες (προσοχή συναρμογής, κατανόηση προοπτικής, θεωρία του νου, κεντρικός συνειρμός, εκτελεστική λειτουργικότητα, κοινωνική ενημερότητα).
«Τον χτύπησα γιατί με είπε ΑΕΚΤΖΗ. Δεν θέλω να με λένε ΑΕΚΤΖΗ» (Δ. έφηβος αυτιστικός υποστηρικτής της ΑΕΚ)
Είναι το μοναδικό όπλο που έχει στην φαρέτρα του για να πάρει αυτό που θέλει. Μπορεί να μην μιλά ή να μην μπορεί να εξηγήσει, δεν έχει εναλλακτικούς πραγματολογικούς («πολιτικάντικους») τρόπους και φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι φταίει το παιδί. Απλά: αυτό ξέρει ότι πετυχαίνει και αυτό κάνει.
«Δεν θέλω να μου λένε όχι. Είναι μία λέξη που με θυμώνει πολύ» (Π. έφηβος αυτιστικός)
Τώρα βέβαια θα μου πείτε: και τα Νευροτυπικά παιδιά το ίδιο δεν κάνουν; Ναι αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό. Δεν θα προχωρήσουν σε ακραίες προκλήσεις και αν το κάνουν μπορεί η συμπεριφορά τους να αντιμετωπιστεί πάρα πολύ ευκολότερα φορτώνοντας την φαρέτρα τους με εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς και τονίζοντας τον γονεικό ρόλο (αλήθεια έχετε σκεφτεί; Τι σημαίνει η έννοια «γονέας» σε ένα παιδί με ΔΑΦ, ακόμα και υψηλότατης λειτουργικότητας;).
ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ (Meltdown)
Ο Δημήτρης 4χρονο παιδί με ΔΑΦ βρίσκεται στο ψιλικατζίδικο. Μέσα υπάρχει κόσμος και στριμωξίδι. Το παιδί κοιτά δεξιά και αριστερά στα γεμάτα από οπτικά ερεθίσματα ράφια (εφημερίδες, περιοδικά, πατατάκια, χυμοί, αναπτήρες, τσιγάρα, μπισκότα, σνακς, παγωτά και και και και…). Ο συμπαθής ιδιοκτήτης στο ψιλικατζίδικο έχει βάλει μουσική στο κασετόφωνο και γελά με τους πελάτες. Το παιδί αρχίζει και χάνεται. Δείχνει στο πρόσωπο μία ταραχή. Αρχίζει να αυτοερεθίζεται (ή αν προτιμάτε να στερεοτυπεί). Ηχολαλεί και εισέρχεται σε μία κρίση άνευ προηγουμένου! Δαγκώνει, κλωτσάει, γκρεμίζει τα ράφια! Μα τι το έπιασε; Δεν είναι κατανοητό το γιατί; Η μαμά δεν μπορεί να κάνει τίποτα παρά να το πάρει και να φύγουν. ΤΙΠΟΤΑ μέσα στο ψιλικατζίδικο δεν θα το ηρεμήσει.
Αν στο παιδί με έκρηξη κατανοούμε ότι την εμφανίζει γιατί κάτι θέλει, στην κατάρρευση δεν είναι εύκολο να απαντηθεί το γιατί αντιδρά σε τόσο αυτονόητα σε εμάς περιβάλλοντα. Το παιδί σε κατάρρευση χρειάζεται απεγνωσμένα βοήθεια για να ανακτήσει τον αυτοέλεγχο.
«Όταν δαγκώνομαι συνήθως είναι για να σταματήσω μια αίσθηση στο χέρι μου που είναι σαν ένας συνδυασμός μαχαιριού στο δέρμα μου και ηλεκτρικής εκκένωσης. Το ηρεμιστικό αποτέλεσμα του δαγκώματος κρατά περίπου 20 λεπτά και μετά δαγκώνομαι ξανά για άλλα 20 λεπτά ηρεμίας». (PENELOPE Mc MYLLEN Αυτιστική ενήλικας)
Τα χαρακτηριστικά της κατάρρευσης είναι τα εξής:
-Κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης, το παιδί δεν φαίνεται ότι ενδιαφέρεται εάν οι γύρω του αντιδρούν με τη συμπεριφορά του.
-Δεν νοιάζεται για τη δική του ασφάλεια.
-Δεν έχει κανένα ενδιαφέρον ή συμμετοχή στην κοινωνική κατάσταση.
-Εάν δεν το βοηθήσουμε, η κατάρρευση θα δυναμώσει, θα φτάσει σε μία κορύφωση και θα υποχωρήσει σιγά σιγά.
– Η κατάρρευση αποπνέει την αίσθηση ότι κανείς δεν έχει τον έλεγχο.
-Το παιδί δεν θα παρηγορηθεί και δεν θα ικανοποιηθεί με τίποτα την ώρα που βρίσκεται σε κατάρρευση.
«Ξέρω αυτιστικά παιδιά που σπάνε το τηλέφωνο επειδή φοβούνται ότι θα χτυπήσει» (TEMPLE GRANDIN Αυτιστική ενήλικας)
Σε αντίθεση με τις εκρήξεις οργής, στις καταρρεύσεις δεν υπάρχει κανένα επικοινωνιακό υπόβαθρο πραγματολογικής δυσκολίας. Δεν είναι ένα «παιχνίδι εξουσίας». Είναι μία αντίδραση δυσκολίας να ανεχτεί τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Και εδώ πάλι δεν φταίει το παιδί. Απλά δεν μπορεί και δεν ξέρει τι να κάνει για να ξεφύγει από αυτή την δυσάρεστη κατάσταση. Έτσι φτάνει σε μία συνολική απώλεια του ελέγχου της συμπεριφοράς. Πιθανά να έχει τεράστια ένταση, κίνδυνο για την ασφάλεια του παιδιού και είναι πολύ ματαιωτική και κουραστική για τον γονέα.
«Συχνά αντιδρούσα αρνητικά στην εκκλησία, επειδή τα καλά μου ρούχα με τσιμπούσαν και με ενοχλούσαν» (TEMPLE GRANDIN Αυτιστική ενήλικας)
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και κάτι επιπρόσθετο. Αυτές οι αδικαιολόγητες (για εμάς τους «αυτονόητους») καταρρεύσεις έχουν σίγουρα νευρολογικό υπόβαθρο.
«Γεννήθηκα με αισθητηριακές δυσκολίες (οφειλόμενες στις δυσκολίες στην παρεγκεφαλίδα μου), αλλά ίσως η δευτερογενής νευρολογική καταστροφή να προήλθε από την ταραχή μου από τα αγγίγματα» (TEMPLE GRANDIN Αυτιστική ενήλικας)
Πρώτα λοιπόν θα πρέπει να γίνει διαφοροδιάγνωση από Νευρολόγο μήπως οφείλονται σε κάποιες «σιωπηλές επιληπτικές κρίσεις». Πρώτα λοιπόν θα πρέπει να γίνει διαφοροδιάγνωση μέσω απεικόνισης από έναν Παιδονευρολόγο και μετά να εξεταστεί το αισθητηριακό προφίλ του παιδιού από Εργοθεραπευτή.
ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΟΡΓΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥ.
«Ο κόσμος μας είναι αυξανόμενα παραβιαζόμενος από αισθητηριακές απαιτήσεις. Προσλαμβάνω τον κόσμο σαν ερεθιστικό, μπερδεμένο, φοβικό, βασανιστικό και σαν κάτι επικίνδυνο». (PENELOPE Mc MYLLEN αυτιστική ενήλικας)
Κοινό των temper tantrum & meltdown: Ασυμβατότητα μεταξύ αυτού που θέλει ή αντέχει το παιδί με αυτό που του προσφέρεται.
Διαφορά: Νευρολογικό υπόβαθρο το meltdown. Γνωστικό υπόβαθρο το temper tantrum.
Ο Πέτρος, 5χρονο παιδί με ΔΑΦ βρίσκεται στο Νηπιαγωγείο. Από το πρωί δεν δείχνει στις «καλές του». Έχει φασαρία σήμερα και η Νηπιαγωγός από το πρωί κρέμασε κάτι καινούργιες ζωγραφιές των παιδιών της Τάξης και όλοι οι τοίχοι πια καλύφθηκαν. Επειδή έχει συννεφιά άναψαν τις λάμπες φθορισμού. Τα άλλα παιδιά ενθουσιασμένα με την έκθεση των ζωγραφιών τους στους τοίχους φωνάζουν, γελάνε, αλληλοπειράζονται! Ο Πέτρος γίνεται ακόμα πιο ανήσυχος και περπατά στην τάξη χωρίς νόημα κλείνοντας το δεξί αυτί του με το ένα χέρι, μουγκρίζοντας και με το άλλο χέρι κουνώντας μπροστά στα μάτια του ένα κομμάτι πανί. Του Πέτρου δεν του αρέσει καθόλου να κόβει με το ψαλίδι. Σήμερα όμως είναι ημέρα χαρτοκοπτικής και τα παιδιά πρέπει να καθίσουν στα καθίσματά τους και να κόψουν λωρίδες χαρτιού για να φτιάξουν ένα καραβάκι. Η Νηπιαγωγός λοιπόν πλησιάζει τον Πέτρο και του ζητά να καθίσει για να κόψει και αυτός λωρίδες. Και τότε γίνεται ο πανικός. Ο Πέτρος δαγκώνει την δασκάλα, γυρίζει ανάποδα το τραπέζι και πέφτει στο πάτωμα στριγκλίζοντας και χτυπώντας τα πόδια του.
Εδώ θα ρίξουμε κουρτίνα και θα μεταφερθούμε 2 ώρες αργότερα, το μεσημέρι.
Η μαμά έρχεται να πάρει έναν Πέτρο σε άθλια κατάσταση. Ρούχα βρώμικα, η μπλούζα ξεχειλωμένη στον λαιμό, αναμαλλιασμένος, με σημάδια από δαγκωνιές στο χέρι του και με βλέμμα χαμένο. Η νηπιαγωγός εξηγεί: «Σήμερα είχαμε κρίση. Ο Πέτρος δεν ήθελε να ζωγραφίσει και έγινε ο χαμός! Αν ξανασυμβεί φοβάμαι ότι δεν μπορώ να τον κρατήσω στην Τάξη. Δυστυχώς δεν με ακούει καθόλου και κινδυνεύει και η σωματική του υγεία».
Πιστεύω ότι πολλοί γονείς έχετε βιώσει κάτι αντίστοιχο. Είναι σίγουρο ότι έχετε αισθανθεί απαίσια, έχετε σκύψει το κεφάλι εξοργισμένοι με το παιδί που έγινε (και έκανε και εσάς) «ρεζίλι» και απελπισμένοι.
Η νηπιαγωγός λοιπόν ερμήνευσε την συμπεριφορά ως temper tantrum. Έμεινε στο γεγονός ότι ο Πέτρος αρνήθηκε να κόψει. Και «έντυσε» αυτή την συμπεριφορά με τον όρο «δεν με ακούει»= «ανυπάκουος»= «κακό παιδί» = «μαύρο πρόβατο» = «θα ξεσηκωθούν και οι άλλοι» λες και ο Πέτρος είναι ο Γέρος του Μοριά……
Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Ο Πέτρος ήρθε ταραγμένος το πρωί στο Σχολείο. Γιατί; Τι προηγήθηκε; Σήμερα το Σχολείο έχει πολλά ερεθίσματα. Και ο Πέτρος πιθανά να αισθάνεται επίθεση από έναν αισθητηριακό χείμαρρο στο είναι του. Είναι έτοιμος να καταρρεύσει (ή μάλλον κατέρρευσε αφού έχει πια εμπλακεί σε αυτό-ερεθισμό). Το παιδί βρίσκεται σε meltdown (στην θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης λέγεται “shut down”). Και φυσικά, όπως όλοι μας, στην υπερχείλιση δεν αντέχουμε ούτε σταγόνα! Και –χωρίς να γνωρίζει- η Νηπιαγωγός ζήτησε την σταγόνα! Και δυστυχώς ερμήνευσε αυτή την σταγόνα που έκανε την καρδάρα να χυθεί και όχι τις άλλες σταγόνες που έφεραν την καρδάρα στην υπερχείλιση…
Αυτό είναι δυστυχώς ένα κλασσικό παράδειγμα της –πολύ συχνά άρρηκτης- σχέσης των εκρήξεων με την κατάρρευση. Φταίει ο Πέτρος; Όχι ακόμη κι αν απλά έδειχνε ανυπακοή! Αυτό μπορεί και αυτό κάνει. Αυτό μπορεί στην προσοχή συναρμογής. Αυτό μπορεί στην κατανόηση προοπτικής. Αυτό μπορεί στην θεωρία του νου. Αυτό μπορεί στον κεντρικό συνειρμό. Αυτό μπορεί στην εκτελεστική λειτουργικότητα. Αυτό μπορεί στην κοινωνική ενημερότητα.
Όμως πρωτύτερα, αυτό είναι το νευρολογικό του – συναπτικό αισθητηριακό του σύστημα. Και αυτό είναι το επίπεδο διέγερσής του. Δεν φταίει αυτός. ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ! Και επάνω σε αυτή την φύση του δώσαμε ένα κακό περιβάλλον. Θέλει βοήθεια; Φυσικά! Και δεν ξέρει η ψυχούλα μου πώς να την ζητήσει!
ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΙΣ. Η ΠΑΛΕΤΑ ΤΩΝ ΑΠΑΙΣΙΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ.
«Η υπερδιέγερση με είχε ήδη κατακλύσει. Όλες οι πιθανές εξηγήσεις δεν ήταν παρά απλά λόγια. Η όρασή μου άρχισε να κάνει λάμψεις. . . τα φώτα έγιναν πιο λαμπερά. Ένιωθα να γαργαλιέμαι και άρχισα να γελάω. Η υπερευαισθησία ανέβαινε όλο και περισσότερο. . . άρχισα να αλληθωρίζω και να γελάω χωρίς λόγο, η αναταραχή από την ξαφνική αλλαγή από την ευχαρίστηση σε υπερδιέγερση λάμβανε χώρα μέσα σε 15΄. Αισθανόμουν ότι βούλιαζε το καράβι μου αβοήθητο» (DONNA WILLIAMS αυτιστική ενήλικας)
Θα μπορούσαμε να γράψουμε ένα ολόκληρο περιοδικό με την «παλέτα των απαίσιων χρωμάτων» που θα μας δώσει ένα παιδί με ΔΑΦ κατά τις εκρήξεις ή τις καταρρεύσεις. Ας δούμε τις πιο συχνές και πιο ενοχλητικές για εμάς και τον περίγυρο:
-Επιθετικότητα (κλωτσά, γδέρνει, πετά αντικείμενα, βάζει δάκτυλο στο μάτι του άλλου, φτύνει, τραβά μαλλιά, καταστρέφει αντικείμενα)
-Παράξενα verbalizations
-Ακατάλληλη στοματική συμπεριφορά (δαγκώματα, γλειψίματα κλπ)
-Ακατάλληλη πρωκτική συμπεριφορά (καλύτερα να μην τις αναφέρω γιατί θα σας προκαλέσω αναγούλα)
-Επιμένουσες τελετουργίες
-Αυτό-τραυματιστικές συμπεριφορές (δαγκώματα, γδαρσίματα, χτυπήματα κεφαλιού, πιέσεις ματιών, αιχμηρά αντικείμενα)
-Αυτό-ερεθισμοί (χοροπηδήματα, περιστροφές, λικνίσματα, περιστροφές μακρόστενων αντικειμένων, θόρυβος για τον θόρυβο κλπ)
-«Σπαρταρίσματα» στο πάτωμα
-Παράξενες εκφράσεις προσώπου
-Αποφυγή βλεμματικής επαφής
-Αποκέντρωση βλέμματος / ατένισμα
-Κλοπές
-Αυνανισμός
-Τραβήγματα / σπρωξίματα
-Αρπαγές αντικειμένων
-Τρέξιμο σε μέρη που δεν πρέπει (επικινδυνότητα πχ δρόμος)
-Γέλια / χαχανητά
-Φωνές / ουρλιαχτά
-Βλασφημίες
-Λεκτική / φυσική απειλή
-Κλάμα
ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΓΙΑΤΙ
«Αισθάνομαι ανασφάλεια μέσα σε αυτό το χάος των ανθρώπων και των αντικειμένων» (VAN HALLEN αυτιστικός ενήλικας)
«Τώρα αυτό γιατί το έκανες;» Μία ερώτηση που πολύ συχνά θέτουμε ο ένας στον άλλο μέσα στην νευροτυπική διαπροσωπική διεκδίκησή μας. Και περιμένουμε μία «λογική εξήγηση» ξεχνώντας ότι κουβαλάμε και δεξί ημισφαίριο που έχει άλλη λογική, σίγουρα μη λεκτική. Αλήθεια, μπορούμε πάντα να εξηγήσουμε στον ίδιο μας τον εαυτό γιατί κάναμε πολλά από αυτά που κάναμε;
Ο μόνος που –πιθανά- μπορεί να ξέρει γιατί έκανε αυτό που έκανε είναι αυτός που το έκανε. Η αντίδρασή του ήταν η συνισταμένη όλων των παραγόντων που μπορούσε να επεξεργαστεί και ελέγξει. Και δεν μπορεί να τους εξηγήσει όλους.
Μας απασχολεί η έκρηξη του παιδιού ή το ότι δεν κατανοούμε τον λόγο που εμφανίζεται; Στην ουσία και τα δύο!
Η κατηγοριοποίηση των συμπεριφορών βοηθάει συχνά στην γραμμική (δυσδιάστατη όμως) πιθανολόγηση στην εμφάνιση μιας συμπεριφοράς. Η 3η διάσταση είναι η συνδιαστικότητα πολλών από αυτούς τους παράγοντες.
Οι A.Donellan, P.Mirenda, R.Μesaros, L.Fassbender το 1984 έδωσαν μία αρκετά καλή κωδικοποίηση του γιατί εμφανίζεται μία συμπεριφορά, ή αλλιώς του τι επιδιώκει ένα άτομο όταν εμφανίζει μία αρνητική συμπεριφορά:
1.ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ:
Α.ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ: Προσοχή , αντίδραση παιχνιδιού, στοργή , άδεια να εμπλακεί σε δραστηριότητα, δράση από τον άλλον, βοήθεια, πληροφορία / αποσαφήνιση, αντικείμενο, φαγητό.
Β.ΑΡΝΗΣΗ, ΑΝΤΙΘΕΣΗ: Διαμαρτυρία, απουσία επιθυμίας, αίτηση για σταμάτημα
Γ.ΔΗΛΩΣΕΙΣ / ΣΧΟΛΙΑ: Γύρω από δρώμενα, δράσεις, γύρω από αντικείμενα, άτομα, επιβεβαίωση, χαιρετισμός (άτσαλος φυσικά), χιούμορ (ο Θεός να το κάνει…)
2.ΜΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Α.ΑΥΤΟΕΡΕΘΙΣΜΟΣ: Σκεφτείτε την δική μας ονυχοφαγία, ενασχόληση με την μύτη μας κλπ
Β.ΔΟΚΙΜΗ: Θέλει να μάθει πχ την επικινδυνότητα δοκιμάζοντάς την.
Γ.ΣΥΝΗΘΕΙΑ: Το κάνει γιατί έτσι έχει μάθει να κάνει πάντα. Ρουτίνα.
Δ.ΧΑΛΑΡΩΣΗ, ΜΕΙΩΣΗ ΕΝΤΑΣΗΣ: Για το ίδιο το άτομο είναι απαραίτητο.
«Στην Τάξη ήμουν πολύ ευαίσθητος και φοβισμένος με τους ήχους. Βλέποντας τον χάρακα του δάσκαλου κολλούσα σε αυτόν. Όλα τα άλλα πράγματα στην Τάξη έδειχναν να σβήνουν. Ο χάρακας! Ο χάρακας! Αυτό μόνο με ένοιαζε. Μην πέσει ο χάρακας και ακουστεί ο θόρυβος!» (Α. FLEISHER αυτιστικός ενήλικας)
Η βιβλιογραφία του 2008 (A.Bondy) δίνει και άλλα στοιχεία, πιο απλοϊκά αλλά το ίδιο σημαντικά (την μετάφραση και ελεύθερη απόδοση στα Ελληνικά την έχω κάνει ο υπογράφων το άρθρο):
Ένα παιδί λοιπόν θα καταφύγει σε αρνητική συμπεριφορά (contextually inappropriate behavior =μη κατάλληλη προς το περιεχόμενο συμπεριφορά) εξαιτίας ενός από τους τρεις «Α» λόγους:
«Α»ΠΟΦΥΓΗ: Εντολή, δραστηριότητα, κατάσταση, πόνο, υπερ-διέγερση.
«Α»ΝΑΖΗΤΗΣΗ: Παιχνίδι, δράση, φαγητό , επικοινωνία, προσοχή
«Α»ΠΟΣΥΡΣΗ: Μη προσανατολισμός, κακή διάθεση, χαμηλό κίνητρο, οργανικά αίτια (πόνος, ζαλάδα, πυρετός).
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ «ΚΡΙΣΗΣ» ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΑΣ
«Ο γιατρός έδωσε στην ταλαιπωρημένη μητέρα μου φαρμακευτική αγωγή για να με «κατεβάσει» και όταν δεν με έπιανε το έπαιρνε εκείνη και κοιμόταν». (PENELOPE Mc MYLLEN)
Το καλοκαίρι μας αποχαιρέτησε. Όλους μας. Και αυτό είναι το λυπηρό. Από μόνο του αλλάζει το επίπεδο διέγερσής μας. Οι συνήθειες των διακοπών μας με τις μηδαμινές υποχρεώσεις και τα μεγάλα μας δικαιώματα («άσε με βρε Χριστιανέ, εάν δεν χαλαρώσω τώρα πότε θα χαλαρώσω;;;;;;») δίνουν την θέση τους στην ρουτίνα της καθημερινότητας. Για άλλους δημιουργική ρουτίνα. Για άλλους βαρετή. Για άλλους θλιμμένη.
Θα χρειαστούμε τον χρόνο προσαρμογής μας. Τις πρώτες μέρες πιθανά να είμαστε μέσα στα νεύρα. Από την ησυχία του εξοχικού στον κάθε μάγκα που πατάει περισσότερο κλάξον από γκάζι, στην βουή της πόλης, στην βαβούρα της δουλειάς. Όλοι λοιπόν θα βιώσουμε «νευροτυπικά» meltdowns στην αρχή μέχρι να προσαρμοστούμε. Και όλοι, παρά την αναπτυγμένη θεωρία του νου μας θα κάνουμε τα temper tantrums μας γιατί η ξεκούραση «δεν μας έφτασε».
Αν εμείς, πόσο μάλλον το παιδί μας με ΔΑΦ. Θα κάνουμε υπομονή. Θα είμαστε προετοιμασμένοι. Δεν θα είναι εύκολο. Ο κιρκαδικός του ρυθμός θα αλλάξει και πιθανά να αντιμετωπίσει αϋπνίες. Οι αισθητηριακές του υπερχειλίσεις θα ξαναεμφανιστούν. Σειρήνες, κόρνες, μηχανές, κρότοι, θόρυβοι από τους αποπάνω, περιορισμός κινητικής αυτοέκφρασης, οσμές, απουσία δροσιάς, δρόμοι πολυσύχναστοι, κουδούνια, συμμαθητές, αίθουσες οπτικά γεμάτες (αλήθεια, γιατί στην προσχολική κύρια εκπαίδευση συναγωνίζονται οι εκπαιδευτικοί ποιος θα έχει την οπτικά πιο παραφορτωμένη από εκατοντάδες οπτικά μικροερεθίσματα αίθουσα;). Θα βιώσουν στην αρχή meltdowns τα παιδιά. Δώστε χρόνο και οπλιστείτε με υπομονή!
Από την άλλη το παιδί μας με ΔΑΦ θα απομακρυνθεί από τις καλοκαιρινές «θέλω να το κάνω» ξέγνοιαστες και χαμηλών απαιτήσεων δραστηριότητες και θα ξαναπνιγούν στις «δεν θέλω να το κάνω» υψηλών απαιτήσεων υποχρεώσεις. Θα αντιδράσει. Θα αναζητήσει πάλι την ανεμελιά! Πώς; Όπως μπορεί. Πολύ συχνά και με tantrums!
Για να γυρίσουμε λοιπόν και στον τίτλο του άρθρου:
Εκρήξεις Οργής Και Καταρρεύσεις.
Ή αλλιώς
Η Μοναξιά Του Σκοινοβάτη
Στον ρόλο του σκοινοβάτη το ανυπεράσπιστο παιδί με ΔΑΦ που δεν φταίει που υποφέρει…
Αλλά
Στον ρόλο του σκοινοβάτη και ο ανυπεράσπιστος γονιός του παιδιού με ΔΑΦ που δεν φταίει που υποφέρει…
Μπορούμε να κάνουμε κάτι για να νιώσουν καλύτερα αυτοί οι σκοινοβάτες; Ναι! Είναι χρέος μας!
