(Patricia Wilbarger, M.Ed,OTR,FAOTA / Julia Wilbarger, PhD,OTR)
ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: Παπασταύρου Αναστασία,Εργοθεραπεύτρια SIT. Κέντρο ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η Απτική Αμυντικότητα είναι μια υπερβολική αντίδραση στο άγγιγμα ή σε απτικές εμπειρίες. Αυτό συχνά προκαλεί στο άτομο να αποφεύγει άγγιγμα από άλλους, να μην του αρέσουν τα πλήθη, να εκνευρίζεται όταν τα μαλλιά του πλένονται ή κόβονται, να αποφεύγει ορισμένους τύπους ρούχων και άλλες πολλές παρόμοιες αντιδράσεις. Η A. Jean Ayres περιέγραψε την πρώτη απτική αμυντικότητα σε μια μελέτη παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Τα πρότυπα συμπεριφοράς που συνόδευαν την απτική αμυντικότητα και τα και τα οποία παρατήρησε στη διάρκεια σωματοαισθητικών δοκιμασιών της ήταν τόσο ιδιαίτερα και εμφανή που έδωσαν το εναρκτήριο λάκτισμα για πολλές μελέτες στους κόλπους της Εργοθεραπείας. Οι μελέτες αυτές εξερεύνησαν και ανίχνευσαν το βάθος. Σήμερα η απτική αμυντικότητα θεωρείται σαν ένα από τα πολλά συμπτώματα αισθητηριακής δυσλειτουργίας και όχι μια απομονωμένη οντότητα.
Η Στοματική Αμυντικότητα είναι η αποφυγή ορισμένων υφών τροφίμων ή πραγμάτων μέσα και γύρω από το στόμα. Εκνευρισμός με δραστηριότητες που αφορούν γενικά στο στόμα. Τα συμπεριφοριστικά πρότυπα που παρουσιάζει το κάθε άτομο είναι πολύ ιδιαίτερα. Π.χ. ορισμένα άτομα αποφεύγουν μαλακές και γλιστερές τροφές ενώ άλλα αποφεύγουν τραχείς υφές φαγητών. Άλλα άτομα αναζητούν ορισμένες αισθήσεις στο στόμα και προτιμούν να μασάνε ή να απομυζούν αντικείμενα.
Η Ανασφάλεια στη Βαρύτητα είναι ένας άλογος φόβος σε αλλαγές της θέσης του κεφαλιού στο χώρο ή στην κίνηση. Τα άτομα συχνά φοβούνται να μην έρχονται σε επαφή με το έδαφος ή να γέρνουν το κεφάλι τους προς τα πίσω ή προς τα κάτω. Μπορεί να φοβούνται ορισμένες κινητικές εμπειρίες όπως το Λούνα Παρκ, το ποδήλατο, να κατεβαίνουν σκάλες ή να ανεβαίνουν πάνω σε όργανα της παιδικής χαράς.
Η Στασική Ανασφάλεια είναι ένας φόβος για ορισμένα είδη κίνησης εξαιτίας φτωχού στασικού ελέγχου και μπορεί να συσχετίζεται ή να μην συσχετίζεται με την αισθητηριακή ολοκλήρωση. Η στασική ανασφάλεια προκαλεί φόβο όταν προσπαθεί να κινηθεί κανείς πάνω σε ασταθείς και /ή διάφορες επιφάνειες, ή χαρακτηρίζεται από αντίσταση σε αλλαγές ισορροπίας.
Η Ιδιοδεκτική Αμυντικότητα είναι μια αντίσταση στην αισθητηριακή εισροή στις αρθρώσεις μέσω μιας συμπίεσης ή έλξης. Μερικά παιδιά αποφεύγουν να φορτίζουν βάρος στις αρθρώσεις του όπως όταν στέκονται, να σπρώχνουν αντικείμενα ή να πηδούν. Μερικά παραπονιούνται όταν σηκώνουν βάρη.
Η Ακουστική Αμυντικότητα είναι μια υπερβολική αντίδραση σε ορισμένους ήχους. Οι ήχοι από ηλεκτρικές σκούπες, συναγερμούς ή άλλους θορύβους είναι παραδείγματα συνηθισμένων αισθητηριακών ερεθισμάτων που όμως μπορούν να προκαλέσουν αναστάτωση και αμυντικότητα.
Η Οπτική Αμυντικότητα είναι μια υπερβολική αντίδραση στο φως ή σε συγκεκριμένα οπτικά ερεθίσματα και μπορεί να περιλαμβάνει οπτική διάσπαση και /ή αποφυγή βλεμματικής επαφής.
Η Οσφρητική Αποστροφή είναι ένας συναγερμός ή μία αμυντική αντίδραση σε ακίνδυνες περιβαλλοντολογικές οσμές. Οι αντιδράσεις είναι πολύ ατομικές. Στις βαριές περιπτώσεις η οσμή χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο για άλλες αισθήσεις που είναι υπεύθυνες για την αισθητηριακή υπερχείλιση ή την προστατευτική αναστολή.
Άλλα αισθητηριακά : γεύση, θερμοκρασία, δόνηση κ.λπ.
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ Ή ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ : είναι παρούσες και σε άλλες παθήσεις.
Δευτερογενείς συμπεριφορές : άγχος, στρες και διάσπαση προσοχής είναι τα αποτελέσματα της συνεχούς εγρήγορσης που χρειάζεται για την άμυνα εναντίον της πιθανότητας έκθεσης σε ακίνδυνα ερεθίσματα. Η αισθητηριακή υπερχείλιση ή η αναστολή λειτουργίας [shut–down] αποτελεί το σοβαρότερο πρόβλημα. Οι διαταραχές ύπνου. Οι σωματικές διαταραχές όπως γαστρεντερολογικά προβλήματα, πονοκέφαλοι ή μυϊκές εντάσεις. Κοινωνικές ή συναισθηματικές δυσκολίες όπως η κοινωνική αποφυγή, επιθετική ή εριστική συμπεριφορά, συναισθηματική ευαισθησία ή συναισθηματική «κατάρρευση».
Αντισταθμιστικές στρατηγικές : τα πιο συνήθη πρότυπα περιλαμβάνουν : αποφυγή αισθητηριακών ερεθισμάτων, καταστάσεων, περιβαλλόντων ή κοινωνικών επαφών. Ψυχαναγκαστική συμπεριφορά όπως οι άκαμπτες ρουτίνες, η παραγωγή ισχυρών ήχων για την κάλυψη ακουστικών ερεθισμάτων. Γνωστικές στρατηγικές όπως να μιλάει στον εαυτό του, και η αντοχή σε ενοχλητικά ερεθίσματα για μικρό χρονικό διάστημα. Αισθητηριακή αναζήτηση που μπορεί να περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις και δραστηριότητες, σφοδρή επιθυμία για βαθιά πίεση, έντονη μυϊκή δράση, μασούλισμα, απομύζηση και δάγκωμα αντικειμένων, σφίξιμο της κάτω σιαγόνας και μερικές φορές συμπεριφορά αυτοτραυματισμού και αυτό-κακοποίησης. Η αισθητηριακή αναζήτηση μπορεί να εκφράζεται σαν μια πιο λειτουργική αντίδραση όπως σαν μια επιθυμία για έντονη σωματική δραστηριότητα. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι συμπεριφορές αποτελούν την προσπάθεια του ατόμου να ρυθμίσει ή να ελαττώσει την αρνητική επίδραση άλλης αισθητηριακής εισροής.
Η ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Η ελαφρά αισθητηριακή αμυντικότητα περιγράφει τη σχεδόν φυσιολογική συμπεριφορά κάποιου που μπορεί να υπερβάλει και να αντιδρά σε μερικές αισθητηριακές εμπειρίες. Μπορεί να χαρακτηρίζονται σαν «επιλεκτικοί», «υπερευαίσθητοι», «μονόχνοτοι» κ.λπ. Μπορεί να ενοχλούνται από το άγγιγμα ταμπελών στα ρούχα τους, από ορισμένες μυρωδιές ή να έχουν την τάση να αποφεύγουν καταστάσεις όπως τα πλήθη στα καταστήματα, συγκεντρώσεις με θόρυβο κ.τ.λ. Αυτά τα άτομα μπορεί να προσαρμόζονται στις καθημερινές απαιτήσεις και να συνεχίζουν απαρατήρητοι. Η θεραπεία στα άτομα με ελαφριά αισθητηριακή αμυντικότητα επιφέρει λιγότερο στρες και ένα συναίσθημα ελευθερίας.
Η μέτρια αισθητηριακή αμυντικότητα αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο διακόπτει δύο ή περισσότερους λειτουργικούς τομείς της ζωής του ατόμου. Αυτό το άτομα μπορεί να παρουσιάζει δυσκολίες σε κοινωνικές συναλλαγές, στρες και άγχος, εκκεντρικότητες στην καθημερινή ζωή του και άλλες αντιδράσεις σε αισθητηριακές εμπειρίες. Ψυχαναγκαστικές τάσεις και αποδιοργάνωση όταν αντιμετωπίζει αλλαγή. Η θεραπευτική προσέγγιση προσφέρει νέες επιλογές σε αυτή την ομάδα ατόμων.
Η βαριά αισθητηριακή αμυντικότητα διακόπτει κάθε λειτουργικό τομέα της καθημερινής ζωής του ατόμου. Όλοι οι τομείς επηρεάζονται σε μεγάλο ή μικρό βαθμό. Οι συμπεριφορές μπορεί να είναι άκαμπτες και περιορισμένες αυτή η ομάδα έχει προβλήματα συνήθως και μπορεί να περιγράφεται με άλλες διαγνωστικές ταμπέλες. Η θεραπεία προσφέρει επιλογές στο άτομο και επιτρέπει σε άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις να γίνουν πιο αποτελεσματικές.
